Бэс ыйын 8 күнэ - бүтүн Арассыыйатааҕы Социальнай үлэһит күнэ. Доруобуйа – олох төрдө диэн мээнэҕэ эппэттэр. Биллэн турар, ис туругун кэтэнэн көрөр, доруобуйатын туһугар кыһаллар-мүһэллэр эрэ киһи үйэтэ уһуур уонна чэмэлкэйдик үөрэн-көтөн сылдьар. Онуоха, аҕам саастаах дьоҥҥо сөптөөх усулуобуйаны тэрийдэххэ, кинилэр эмтэниини ааһалларыгар эрэ буолбакка, санаалыын чэпчээн сылдьалларыгар көмө-тирэх буолуохха наада. Дьокуускай куоракка ситиһиилээхтик үлэлиир “Аврора” мэдиссиинэ килииньикэтэ нэһилиэнньэҕэ туһалаах араас бырагыраамалары үлэлэтэр. Холобур, аҕам саастаах дьоҥҥо анаан уһун үйэлэнии бырагыраамата баар. Да5атан эттэххэ, 2019 сыллаахха норуот дьокутаата Мария Христофорова көҕүлээһининэн "Аврора" килииньикэҕэ бу киин олоххо киирбитэ. Килииньикэ салайааччыта Доруобуйа харыстабылын туйгуна Евгений Бурцев, "Уһун үйэлэнии" киин сэбиэдиссэйэ уопуттаах тэрийээччи Наталья Эверстова буолаллар. Бу күннэргэ “Аврораҕа” кэлэн эмтэнэн, доруобуйаларын туругун бөҕөргөтөн баран эрэр кырдьаҕастары уонна бу киин үлэһиттэрин кытта көрүстүм. Дьэ, уһун үйэлэнии кистэлэҥэ туохханый, билиэҕиҥ...
Сынньанааччылар үөрүүлэрин үллэстэллэр
Анатолий Афанасьев, Дьокуускай, 78 саастаах:
– Мин Дьокуускай куорат 3-с нүөмэрдээх поликлиникатыгар эмтэнэ сылдьан, “Аврора” туһунан истэн кэлбитим. Биһиги, кырдьаҕастар, 10 күн устата дьиэбититтэн сылдьан эмтэнэн, быраастар сүбэлэрин истэн, эппитин-хааммытын массаастатан, сүрдээҕин астынан тарҕаһан эрэбит. Бу уһун үйэлэнии бырагыраамата олус туһалаах буолла. Аҥаардас систиэмэ ылан, сэргэхсийэн аҕай сылдьабын. Манна биһиэхэ быраастар сыһыаннара олус үчүгэй. Көрөҕүт дии, төһө элбэхпитин. Дьэ, үлэһиттэр барыбытыгар аламаҕайдык сыһыаннаһан, доруобуйабыт ымпыгын-чымпыгын быһааран биэрбиттэригэр барҕа махталлаахпын. Бу килииньикэ үлэтэ-хамнаһа үрдүк таһымнаах, исписэлиистэр билиилэрэ-көрүүлэрэ киэҥ эбит диэн түмүккэ кэллим. Доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо, бастатан туран, үтүө сыһыан баар буолуохтаах. Биһиги санаабытынан олорор дьон буоллахпыт. Онон үтүө сыһыан баарын биллибит.
Маны таһынан, биир саастыылаахтарбытын кытта көрсөн, кэпсэтэн-ипсэтэн, билсэн сылдьарбыт үчүгэй бөҕө буоллаҕа. Биир саастыылаахтарым күн аайы араас талааннара элбээн иһэрин сүрдээҕин сөхтүм. Кинилэр бу курдук тэтиэнэхтэрин көрөн, санаалыын үөрдүм, астынным. Бу бырайыак уон күннээҕэ саамай сөп. Киһи наһаа сылайан, салҕан барбатын курдук. Быраастар ньиэрбэ, хирург бырааһыттан саҕалаан харах бырааһыгар тиийэ бааллар. Онон тус бэйэм үчүгэйдик эмтэнним диэн астынан баран эрэбин.
Августа Скрыбыкина, Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх, билигин куорат олохтооҕо, 69 саастаах:
– Мин куоракка көһөн кэлбитим ыраатта. Оҕолорум уонна сиэннэрим ортолоругар үөрэн-көтөн этэҥҥэ сылдьабын. Миигин манна кэлэн сынньанарбар дьүөгэм сүбэлээбитэ уонна усулуобуйа тэрийэн үбүлээбитэ. Бастаан өссө сөбүлэнимээри гыммытым. Хата, манна кэлэн сынньанным аҕай. Дьэ, “авроралар” наһаа үчүгэй үлэһиттэр эбит. Бары биһиэхэ олус үчүгэй сыһыаннаахтар. Сарсыардааҥҥыттан үөрэ-көтө көрсөллөр. Аны туран, эмтэнииттэн ураты өссө араас сайыннарар маастар кылаастар, интэриэһинэй кэпсэтиилэр, успуордунан дьарыктар буолаллар. Биһиги Людмила Ивановнабыт салайыытынан ырыаҕа үөрэннибит, хаста даҕаны байаанньыт, ырыаһыттар кэлэ сырыттылар. Өссө аныгы технологияны баһылааһыҥҥа эмиэ холонон көрдүбүт. Холобур, көмпүүтэри баһылыырга, куйаар ситимин сөптөөхтүк туһанарга үөрэннибит. Үгүстэр бассаабы, инстаграмы сатыыр буоллубут.
Анна Михайлова, Бүлүү, 67 саастаах:
– Бу сыстыганнаах ыарыы туран, барыбытын дьиэҕэ хаайан кэбиспиттэрэ. Биллэн турар, ол биһиэхэ охсуулаах бөҕө буоллаҕа. Олохпут тосту уларыйан, санаабыт самнар түгэннэрэ бааллара. Онон өр кэмнээх дьиэҕэ олоруу кэннэ маннык кииҥҥэ кэлэн сынньаммыппыт, үөлээннээхтэрбитин кытта алтыспыппыт үчүгэй. Холобур, мин уйулҕа исписэлииһигэр сылдьан, ис санаабын сааһылаан аҕай сылдьабын.
Марфа Алексеева, Мэҥэ Хаҥалас, Майа, 73 саастаах:
– Мин “Авроралар” кырдьаҕастары реабилитацияҕа ылаллар диэни истэн баран, кэлэн суруйтарбытым. Бу сиэстэрэ “Абыраллаах Альбинаҕа” киирэн систиэмэ ыла сылдьабын. Уон күнү наһаа таһаарыылаахтык, ситиһиилээхтик атаардым. Биһиги кырдьаҕас дьон араас исписэлиистэринэн сүүрэкэлиир кыахпыт суох. Онон биир сиргэ анал быраастар кэлэн көрбүттэрэ, УЗИга түһэрбиттэрэ наһаа табыгастааҕын бэлиэтиибин!
Марфа Шишигина, 65 саастаах, быраас идэлээх:
– Уо-ай, мин наһаа астынан сылдьабын. Бу кииҥҥэ бастакыбын сырыттым уонна өссө да кэлэр былааннаахпын. Бэйэм 3-с бөлөх инбэлииппин, уоппуска кэмигэр сынньанным, билигин даҕаны үлэлии сылдьабын. Дьон туох дьарыктааҕын, талааннааҕын биллим. Билсиим-көрсүүм хаҥаан астынан бөҕө буола сылдьабын. Аҥаардас быраастарга көрдөрүүнэн муҥурдаммакка, атын дьоннуун алтыһыы элбэх. Хайдах эрэ ураты эйгэ үөскээн, бары да үрдүк дуоһуйууну ыллыбыт.
Үлэһиттэр кэпсииллэр
Наталья Павлова, тэрэпиэп быраас:
– Мин бастаан үөрэхпин бүтэрэн баран, Чурапчы Дириҥэр тиийэн, сэттэ сыл үлэлээбитим. Тыа сиригэр “Земский доктор” диэн бырагырааманан тиийбитим. Дьэ, быйыл куоракка көһөн кэлэн, “Аврораҕа” үлэлии киирбитим. Бу тэрилтэ үлэлиир тутула олус ураты эбит. Биһиэхэ саҥаттан-саҥа сынньанааччылар кэлэллэр, саҥа дьоннуун билсэбит, түргэнник уопсай тылы булабыт. Онон үлэбэр астынан уонна кыһаллан-мүһэллэн туран үлэлиибин. Туох-баар билиибин, кыахпын ыарыһахтарга аныыбын, кинилэргэ көмөлөһөр соруктаахпын. Хас биирдиилэрин кытта чугастык алтыһан, кэлин букатын да аймахтыы, бэйэ-бэйэбитин уруккуттан билэр дьон буолан хаалабыт.
Биллэн турар, кырдьаҕас дьон доруобуйаларын үчүгэйдик көрүнэ сылдьаллара суолталаах. Билигин сүрэх уонна саахардаах диабет ыарыылара ордук саастаах дьону эрэйдииллэр. Онон бу ыарыы көрүҥнэриттэн сэрэхтээх буолуохха наада. Аспытыгар-үөлбүтүгэр ирдэбилбитин күүһүрдүөхпүтүн наада. Онон саастаах дьоҥҥо этиэм этэ, ыарыыны дириҥэппэккэ, доруобуйаҕытын көрүнэ, кэтэнэ сылдьыҥ! Этэҥҥэ, доруобай буолуҥ!
Вероника Макарова, психолог:
– Биһиэхэ олус интэриэһинэй дьон сынньана кэлэллэр. Биллэн турар, сорохтор уйулҕа өттүнэн ыһыллыбыт, сүбэҕэ-амаҕа наадыйар буолуохтарын сөп. Мин үлэм чэрчитинэн сүбэлээн, ыйан-кэрдэн биэрэбин. Сынньана кэлбит дьону сомоҕолооһун, биир тыыҥҥа киллэрии үлэм сүрүн тутула буолар. Кырдьаҕастары кытта үлэлиир үчүгэй бөҕө. Тус бэйэм улахан уустугу үлэбэр көрсүбэппин. Кинилэр ис дууһаларыттан үөрэн-көтөн этэҥҥэ эмтэнэллэригэр санааларын бөҕөргөтөбүн. Олус сөҕө саныыбын ээ, бастаан кэлэллэригэр сорохтор кытаанах, сабыылаах курдук буолаллар. Онтон кэлин аһыллан, талааннарын сайыннаран аҕай баралларыттан, санааларын аһаҕастык этинэллэриттэн киһи үөрэр, астынар. Биһиэхэ Амматтан, Бүлүүттэн, Өлүөхүмэттэн, Булуҥтан, уопсайынан, өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан сынньана кэлэллэрэ кэрэхсэбиллээх.
Франческа Сметанина, массаасчыт:
– Мин дьону илбийбитим 30-тан тахса сыл буолла. Үлэбэр былыргы умнуллубут араас ньыманы туттабын. Билигин бу бааҥканан тымныйыыны оборторо турабын. Бааҥка хааны ыраастыыр уонна убатар. Кырдьаҕас дьон күүрэн баран сылдьаллар, ону былчыҥнарын босхо ыытан эҥин тустаах көмөнү оҥоробут.
Дьон-сэргэ ыарыыттан наһаа кыайтаран, санаалара түһэн кэлбиттэр. Массааска олус наадыйаллар. Кинилэргэ төһө кыалларынан барыларыгар толору кууруһу оҥордубут. Бу уон күн устата бары массааска сырыттылар, эмтэннилэр.
Альбина Аталларова, үрдүк категориялаах мэдиссиинэ сиэстэрэтэ:
– Манна иккис сезоммун үлэлии сылдьабын. Бу кэлэктиипкэ кэлэн үлэлии сылдьарбыттан олус үөрэбин. Биһиэхэ кэлэн дьон-сэргэ үөрэн-көтөн, сынньанан барарыттан наһаа дьоллонобун, астынабын. Биһиги килииньикэбит салгыы бу курдук үүнэ-сайда турарыгар баҕарабын. Тэрилтэбит ыытар үлэтэ ситиһиилээҕэ, үтүө түмүктээҕэ көстөр. Ону биһиги дьоллоох сынньанааччыларбыт, кырдьаҕастарбыт туоһулууллар. Онон өссө таһаарыылаахтык үлэлиэхпит, сайдыахпыт диэн дьоммутугар-сэргэбитигэр эрэннэрэбит!
Людмила Потапова, киин култуурунай-маассабай үлэтин исписэлииһэ:
– Мин 45 сыл ыстаастаахпын, физкультура учууталынан сааһым тухары үлэлээбитим. Онтон сааспынан үлэбиттэн тохтоон баран, бу кииҥҥэ сынньана кэлбитим. Ол сылдьан эти-хааны эрчийиигэ уһуйааччы, сынньана кэлэр дьоҥҥо култуурунай тэрээһиннэри тэрийээччи наада диэбиттэригэр үөрүүнэн сөбүлэспитим. Онон бу уһун үйэлэнии киинигэр култуура хайысхатыгар эппиэтинэстээх киһибин. Кинилэр манна кэлэн үөрэн-көтөн, талааннарын сайыннаран, араас элбэҕи билэн-көрөн сылдьалларыгар усулуобуйаны тэрийэбин. Кырдьаҕастар настарыанньаларын көтөҕөн наар үөрэ-көтө, туруктарын билсэ-көрсө сылдьабын.
Манна кэлэн үлэлии сылдьарбыттан астынабын, сөбүлүүбүн. Бэйэм саҕа саастаах дьону кытта үлэлиир олус үчүгэй!
Дьэ, бу курдук “Аврора” мэдиссиинэ киинин иһинэн үлэлиир “Уһун үйэлэнии” бырагыраама олус туһалааҕын уонна ситиһиилээҕин биллибит. Доруобай уонна дьоллоох буолуу кистэлэҥэ – тулалыыр эйгэҕэ сытарын өйдөөтүбүт, биллибит дииллэр бүгүҥҥү биһиги матырыйаалбыт ыалдьыттара!
Балаһаны бэлэмнээтэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
