Бүгүн эһиэхэ ааспыт сыл түмүгүнэн “Хозактив-2021” мунньаҕар наҕараадаламмыт, Саха сириттэн төрүттээх АЛРОСА икки үлэһитин туһунан билиһиннэрэбит. Андрей Иванов уонна Капитон Семенов хамсык уустук кэмигэр үлэ сылын хайдах туораабыттарын, ханнык бырайыактары уонна соруктары толорбуттарын туһунан сырдаталлар.
Андрей Иванов, радиометрика сепарациятын лабаратыарыйатын сүрүн исписэлииһэ, “Якутинипроалмаз” институт.
Билигин биһиги IIа тииптээх алмааһы хостуур барыайыакка улахан болҕомтобутун уурабыт. Санкт-Петербурдааҕы “Буревестнигы” кытта сепаратор кэккэ көрүҥнэригэр сэдэх алмаастары хостуурга туттуллуохтаах саҥа хааччыйар бырагыраамалары оҥордубут. Онтуларбыт 3-с, 12-с, 14-с №-дээх баабырыкыларга уонна “Севералмазка” уопут быһыытынан киирэн тураллар.
Итини таһынан, кистэнэ сылдьар алмааһы араарарга туттуллар технологияны оҥоро сылдьабыт. Сорукпут – кимберлит көһөҥөтүн быыһыгар кистэнэ сылдьар, дэбигис көстүбэт кристаллар баалларын-суохтарын көһөҥө бытарытыллыан иннинэ быһаарыы. Ити олоххо киирдэҕинэ, оннук көһөҥөлөрү сэрэнэн үлтүрүтэр буолуохпут.
Алмаас кимберлит иһигэр дириҥник кистэнэ сылдьар буоллаҕына, кини күлүмнүүр уота боруода таһыгар кыайан тахсыбат, онон рентгенниир сепаратор кинини сатаан булбат. Билигин биһиги рентген абсорбциятын эспэримиэннии сылдьабыт. Кини кимберлит рудатын быыһыттан углеродтаах минераллары туспа араарар кыахтаах. Бу ньыма көмөтүнэн биһиги алмааһы руда көрүҥүттэн тутулуга суох булар кыахтаныахпыт.
Рентген абсорбциятын ньымата олус күүстээх сардаҥанан тыктарыыны, ол кэннэ дириҥ ырытыыны, анаалыһы эрэйэр. Былырыыҥҥыттан биһиги нано-сөкүүндэ иһигэр тыктарыллар импульстаах рентген турбатын туһанар буолбуппут. Ону “Имупльс-У” диэн Свердловскай тэрилтэтэ оҥорор. Ол түмүгэр 10 миллимиэтир халыҥнаах кимберлит иһигэр “саһа” сылдьар 1 миллимиэтир кээмэйдээх алмааһы булан көрбүппүт. Установканы өссө тупсарарга оҥорон таһаарбыт тэрилтэни кытта үлэлэһэбит. Сорукпут – 50 мм халыҥнаах кимберлит сомоҕотуттан 1 миллимиэтирдээх кристалы булуу.
Андрей Иванов “АЛРОСА бастыҥ айааччыта” ааттаах
Үлэ хаамыыта хайдаҕый: минераллар хамсыы, эргийэ турар лиэнтэ устун “айанныыллар” уонна ол кэмҥэ рентгенинэн тыктарыллаллар. Лиэнтэ анныгар рентген детектора баар. Кини рентген сардаҥата руда нөҥүө хайдах ааһарын анаалыстыыр. Нано-сөкүүндэ эрэ устата кэмҥэ туган ылар кылгас импульстар көмөлөрүнэн кимберлит көһөҥөтүн иһигэр алмаас баара-суоҕа быдан түргэнник, чуолкайдык быһаарыллар.
Ити технология олоххо киирэн этэҥҥэ үлэлээн бардаҕына, кэлин руданы миэлиҥсэ нөҥүө букатын даҕаны аһардыбат буолуохпутун сөп. Билигин миэлиҥсэ 30 см тиийэ кээмэйдээх көһөҥөлөрү мэлийэр. Өскөтүн толкуйбут олоххо киирдэҕинэ, кураанах руданы үлтүрүтэн бириэмиэни бараабакка, алмаастаахтары эрэ кытта үлэлэһэр буолуохпут.
Уопсайынан, биһиги лабаратыарыйабыт радиометрика сепарациятын барытын көрөр-истэр. Ол курдук, биһиги кини төһө сөпкө үлэлиирин көрө сылдьан, табаары оҥорон таһаарыы элбиирин туһугар саҥаттан-саҥа, аныгы тиэхиньикэни тобула, олоххо киллэрэ сатыыбыт.
Капитон Семенов АЛРОСА эдэр салайааччыларга туттарыллар Лев Леонидович Солдатов аатынан бириэмийэ лауреата
Мин бүтүн хамаанданы салайабын: аҕа мэхээнньиги, аҕа маастары, инженер-технологы, баабырыка симиэнэтин маастарын, технологическай уонна өрөмүөннүүр персоналы. Биһиги учаастактарбыт, ол иһигэр 6-с (Мииринэй куорат), 17-с (Накыын бөһүөлэгэ) №-дээх байытар баабырыкалар, шлихопромывочнай комплекс, болдьоммут кэм иһигэр геология сорудахтарын толорор соруктаахпыт. ОГК хампаанньа геологияҕа сулууспаларын, кэмбинээттэр байытар баабырыкаларын кытта ыкса үлэлэһэр. Ол курдук, биһиэхэ араас учаастактартан геология уонна хонтуруоллуур боруобалар кэлэллэр. Биһиги ону көрөн-истэн, анаалыстаан баран түмүк таһаарабыт, кэлин үчүгэйдик уонна сөптөөхтүк обработкаланалларын туһугар, пааспар оҥоробут. Итини таһынан учаастактарбытыгар “Якутнипроалмаһы” кытары араас эспэримиэннэри тэрийэбит.
Хоруона хамсыга оҥорон таһаарыы үлэтин-хамнаһын харгыстаата, кэккэ уустуктары үөскэттэ. Ол иһигэр ыраахтан үлэлииргэ үөрэннибит, баахта бөһүөлэктэригэр тиийиэх иннинэ обсервацияҕа киирэр буоллубут. Ол да буоллар бары күүспүтүн холбоон, сорукпутун толордубут.
Капитон Семенов, геология байытар комплексын Мииринэйдээҕи байытар учаастагын начаалынньыга, Бүлүүтээҕи ГРЭ.
– Мин 1986 сыллаахха Ньурба улууһун Чуукаар бөһүөлэгэр төрөөбүтүм. Оскуола кэнниттэн 2005 сыллаахха Ураллааҕы Хайа судаарыстыбаннай университетыгар киирбитим уонна 2010 сыллаахха “Сир баайы байытыы” салааны “хайа инженерэ” идэлээх бүтэрбитим.
Устудьуоннуу сылдьан сайыҥҥы сынньалаҥнарбар АЛРОСА хампаанньа тэрилтэлэригэр быраактыкаламмытым. Үөрэхпин бүтэрэн баран, бастаан кылгас кэмҥэ 12-с №-дээх Удачнайдааҕы ХБКҕа оборудованиены өрөмүөннүүр, көрөр-истэр биригээдэҕэ силиэсэр быһыытынан үлэлээбитим. Онтон 2011 сыллаахха устудьуоннуу сылдьан быраактыкабын ааспыт 17-с №-дээх ХБК-бар (ВГРЭ иһигэр киирэр, геология боруобаларын таҥастыыр) үлэ миэстэтэ тахсыбытын истэн, сайабылыанньабын ыыппытым. Тута үлэҕэ ыҥырбыттара, онон бастакы баахтабар барбытым. Ол курдук, 2011 сыллаахха Мииринэйдээҕи ГРЭҕэ үлэҕэ киирбитим уонна күн бүгүҥҥэ диэри Бүлүүтээҕи ГРЭ ОГК-тааҕы учаастагар геология комплексын начаалынньыгынан үлэлии сылдьабын. Бүлүүтээҕи ГРЭ – хампаанньа биир салаата, ол иһигэр ОГК киирэр.
АЛРОСА илдьитин анал таһаарыытын матырыйаалларынан.
