Киир

Киир

Хой

xoy

Дьоннуун алтыс, тэрээһиннэргэ кыттыс, айаннаа, дьиэҕэр бүгэн олорума. Үтүө сүбэҕинэн, өрө көтөҕүллүүлээх настарыанньаҕынан дьоҥҥо-сэргэҕэ чаҕылхай, сырдык өйдөбүлү хааллараҕын. Эйигиттэн көмө көрдөөтөхтөрүнэ, аккаастаама, туох кыалларынан өйүү сатаа. Ол хайаан да харчынан диэн буолбатах. Нэдиэлэҕин толору туһан, саҥа бырайыактарга үлэлэс.

Оҕус

ogyc

Ыксал-ыгылыйыы күүтэр. Ээл-дээл сылдьаҥҥын, үлэҕин барытын мунньан кэбиспиккин. Ону үмүрүтэ сатаан сүүрүөҥ-көтүөҥ. Этиһиигэ, мөккүөргэ кыттыһыма. Нэдиэлэ ортотугар докумуоҥҥа, кэлиигэ-барыыга табыгастаах кэм. Доруобуйаҕын умнума. Быыс булан, бырааска көрдөр. Урукку ыарыыларыҥ көбөн кэлиэхтэрин сөп.

Игирэлэр

igire

Уоппускаҕа барыаххын, сынньана түһүөххүн баҕараҕын. Ыксаама, маҥнай үлэҕин үмүрүт. Ол кэннэ холкутук сынньанар түгэн үүнүөҕэ. Өрөбүллэргэ көрсүһүү, ахтылҕан киэһэлэрэ, көр-нар күүтэр. Ыалдьыт кэлэр буоллаҕына, үөрүүнэн сөбүлэс. Ыал буола илик буоллаххына, маҥнайгы хардыыны бэйэҥ оҥор. Дьону кэтии-маныы сылдьыма.

Араак

rak

Нэдиэлэҕин былааннан. Тугу эмэ көтүтэн, умнан кэбиһэн, хомойо сылдьыаҕыҥ. Дьиэ ис-тас үлэтин бүтэриэххин, бириэмэҕин дьиэ кэргэҥҥин кытары атаарыаххын баҕараҕын эрээри, үлэҥ элбэҕэ, көрсүһүүҥ бүппэтэ бэрт эбит. Өрөбүлгэ бэлэх-туһах тутан соһуйуоххун сөп. Түүннэри аһыыргын тохтот, куртаххын буортулуоҥ. Эппиэттээх күннэргэ ыалдьа сыппатыҥ курдук.

Хахай

xaxai

Уустук бырайыактары олоххо киллэрэргэ табыгастаах күннэр. Билбэт дьоҥҥун мээнэ итэҕэйимэ. Бэл, доҕотторгор да наһаа эрэммэтиҥ ордук. Кыах тиийэринэн үлэ-хамнас боппуруоһун бэйэҥ быһаара сатаа. Нэдиэлэ бүтүүтэ үпкэ-харчыга соччото суох кэм. Дуогабар түһэрсэргэ, кирэдьиит ыларга, улахан табаары атыылаһарга ыксаама.

Кыыс

kuus

Былааннаммытыҥ ыһыллар кутталлаах. Ол эрээри санааҕын түһэримэ, барыта үчүгэйгэ. Дуоһунас үрдээһинэ, саҥа бырайыак, харчы киириитэ күүтэр. Онно барытыгар тулуурдаах майгыҥ, урукку уопутуҥ тирэх буолуоҕа. Нэдиэлэ бүтүүтэ холкутуйуоҥ. Ити кэмҥэ сынньанар туһунан толкуйдаа, кэлэр уоппускаҕын былааннан. Халыҥнык таҥна сырыт. Ыалдьан хаалан, ситиһиигин куоттарыаххын сөп.

Ыйааһын

uyaahun

Кэргэннээх-ойохтоох буоллаххытына, инникигитин ырытыаххытын, ким-туох эбээһинэстэри ылыныахтааҕын чопчулуоххутун наада. Харчы кэлиэҕэ. Ону саарбах тэрилтэҕэ ыытыма, уурума. Биисинэстээх буоллаххына, туһааннаах, дьиҥнээх исписэлиис дьонтон сүбэ-ама ыл. Маны тэҥэ кэллиэгэлэриҥ, доҕотторуҥ эмиэ эрэллээх дьон. Кыра кыһалҕа күөрэйдэҕинэ, тута быһаара оҕус. Улахаҥҥа кубулутан кэбиһимэ.

Скорпион

ckorpion

Олоххор уларыйыы-тэлэрийии буолуон баҕараҕын. Саҥа үлэ көрдүүгүн, дьиэҥ миэстэтин көһөрүөххүн саныыгын. Хайаан да чугас дьоҥҥуттан ыйыталас, санааларын иһит. Нэдиэлэ ортото сэргэхсийэ таарыйа түмэлгэ, киинэҕэ, тэрээһиҥҥэ сырыт. Өрөбүлгэ наһаа наҕылыйыма. Биир санаалаахтаргын түмүөххүн сөп. Кэскиллээх этиилэр, оттомноох сүбэлэр киириэхтэрэ.  

Охчут

oxchut

Элбэх эбээһинэһи ыла сатаама. Сылайбыккын. Нэдиэлэ бүтүүтэ сэниэҥ эстэн хаалыаҕа. Сүрүн бириэмэҕин дьиэ кэргэҥҥэр анаа. Таптыыр киһиҥ үчүгэй сонуну биллэрэн, эйигин кынаттыаҕа. Болҕомтолоох буол, тылгын-өскүн көрүн. Доруобуйаҥ туһунан умнума. “Бэйэҥ эмтиэкэлэнэр” кэмэлдьигин бырах. Үп-харчы боппуруоһа уустук. Кимиэхэ да иэс биэрэ сатаама.

Чубуку

chybyku

Билсиһии-көрсүһүү күүтэр. Үлэҕэр эйигин хайгыыллар. Ол эрээри бэйэҕин билинимэ, нэдиэлэ түмүктэниэр диэри кичэйэн үлэлээ. Өрөбүллэргэ сэниэ-күүс эбиллибитин билиэҥ. Айылҕаҕа тахсарыҥ, йогаҕа суруйтарарыҥ, бырааһынньыкка сылдьарыҥ олус үчүгэй. Баскыһыанньаҕа эрдэ утуй, үлэҥ кыраапыгын сааһылаа.

Күрүлгэн

kyrylgen

Ситиһиилээх нэдиэлэ. Дьоһун идиэйэ киирдэҕинэ, баҕа санаа үөскээтэҕинэ, сурунан ис. Дьоҥҥо ыһа-тоҕо кэпсээмэ. Туолбатаҕына, хомойо сылдьыаҥ. Тас дойдуттан ыалдьыт кэлиэн сөп. Сиргин-уоккун көрдөр, бэйэҕэр туһалааҕы ыйыталас. Кэлин бу көрсүһүү туһалаах уонна наадалаах буолуоҕа. Тас көрүҥҥэр, тутта-хапта сылдьаргар болҕомтото уур.

Балыктар

balyk

Эбии үп-харчы кэлиэх курдук. Дьиэҕэр туһалаах малла ыл, дьоҥҥор бэлэхтэ атыылас. Кинилэр да үөрүөхтэрэ, бэйэҥ даҕаны сүргэҥ көтөҕүллүө. Нэдиэлэ ортото урукку доҕоруҥ биллэн соһутуоҕа. Ааспыты ахтыһан, уруккуну санаһан ылыаххыт. Үөрэххэ, эбии куурустарга суруйтарарга үтүө нэдиэлэ үүммүт. Киэһэ хойут таһырдьа быгыалаама, сэрэхтээх буол.

Санааҕын суруй