Саха сирин алмаастаах түөлбэтигэр олорор, кырдьыга да, олус астык, табыгастаах! АЛРОСА хампаанньа ыкса үлэлэһэр алмаастаах түөлбэ тоҕус улууһун баһылыктара алмаас тэрилтэтэ кинилэр улуустарыгар туох көмөнү оҥорорун туһунан, ситиһиибитин мүччү тутуохпут диэбиттии, тардына соҕус кэпсиир үгэстээхтэр. Бу туһунан Бүлүүгэ бэлиэр иккис операларын туруора сылдьалларын, ону тэҥэ ыччат тоҕо бибилэтиэкэҕэ тардыһарын ТайгаПост таһаарыы бэлиэтиир.
Өрөспүүбүлүкэ бу улуустарыгар алмаас дивиденин биэрэрин сэргэ АЛРОСА тус сыаллаах үбүлээһин дуогабарыгар олоҕуран, сыллата анал үбүлээһини көрөр. Манна тутаах суолтаны “тус сыаллаах” диэн тыл ылар. Ол эбэтэр, бу бэриллэр үбү-харчыны улуус дуогабарга киирбэтэх сыалтан атыҥҥа хампаанньа сөбүлэҥэ суох ханна да уҥа-хаҥас туттуо суохтаах.
Ол курдук, Бүлүү улууһун баһылыга Сергей ВИНОКУРОВ кэпсээбитинэн, былырыын, 2022 сылга, итинник тус сыаллаах наадаҕа кинилэр 9,25 мөл. солк. туттубуттар. Манна урут түһэн эттэххэ, бу суума алмаас хампаанньата тустаах улууска оҥорор көмөтүттэн быыкаа өлүүскэтэ буолар. Биир идэлээхтэрбит тэҥнииллэринэн, этэргэ дылы, муораҕа хааппыла тэҥэ.
Бүлүү улууһун баһылыга Сергей ВИНОКУРОВ:
– Тус сыаллаах үбүлээһин дуогабарын биһиги АЛРОСА хампаанньаны кытта, үгэс курдук, сыл саҕаланыыта түһэрсэбит. Ол кэмҥэ диэри улуус дьаһалтата этиилэрин бэлэмниир, ону финансистар барытын чочуйаллар, ол кэнниттэн хайаан да улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бигэргэтиитин ааһар. Салгыы АЛРОСА исписэлиистэрин кытта көрсөн, чопчу бу ыстатыйа ороскуота биһиэхэ биир бастакынан быһаарыллыан наада диэн ону дакаастаһабыт. Ол кэнниттэн, дьэ, дуогабар түһэрсиллэр.
Усулуобуйата балачча кытаанах: АЛРОСА-ҕа тустаах үбү маннык наадаҕа туттуохпутун наада диэн, кыайан итэҕэппэт түгэҥҥэ тус сыаллаах үбүлээһин атын сыалга, хайысхаҕа туттарбыт көҥүллэммэт. Бэлиэтээн эттэххэ, бу үбүлээһини хампаанньа кытаанахтык хонтуруоллуур. Анаммыт сыалыттан атыҥҥа тутуннахха, ол үпкүн булгуччу төннөрүөххүн наада. Ол эрээри быһа барыллаан үлэ ымпыгар-чымпыгар диэри эрдэттэн толкуйданан оҥоһуллар буолан, итинник быһыы-майгы хаһан да тахсыбатаҕа.
– Тус сыаллаах үбүлээһин дуогабарын үбэ-харчыта, ханна туттуллара хара ааныттан оройуон дьаһалтатын уонна оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин салайааччыларынан тыырыллар диэн эттиҥ. Тоҕо итини быһаарыыга нэһилиэктэр уонна уопсастыбаннас кыттыбаттарый?
– 9,25 мөл. солк. АЛРОСА аахсыйатыттан биһиги хас сыл сыл аайы ылар дивидеммит үбүгэр холоотоххо, улахана суох: сорох сыл ол үп 1 бырыһыаныгар да тиийбэт буолааччы. Ол иһин тус сыаллаах үбүлээһини биһини улуустааҕы сэбиэт салалтатын кытта араас социальнай бырайыактары үбүлээһиҥҥэ тыырабыт. Оттон дивиденд – туһунан. Биһиги алмаастаах түөлбэ улуустарыттан дивиденд биэс гыммыт биир чааһын нэһилиэктэргэ ыытар соҕотох улуус буолабыт. Кэллиҥ, ыллыҥ диэн буолбатах – бырайыак бэлэмнээн кэлэн, ону анал хамыыһыйа иннигэр көмүскүүллэр. Оннук үбүлээһин харчытыгар нэһилиэктэргэ аҕыйаҕа суох суолталаах бырагыраамалар олоххо киирбиттэрэ, үлэ тохтообот, билигин да салҕанар.
«Биһиги аан бастакынан, соҕотоҕун» диэн тыл ситимин Бүлүү улулуһун баһылыгыттан бу күн хаста да истэн аастыбыт. Онно тиийиэх иннинэ, былырыын алмаас тус сыаллаах үбүлээһинин үбэ-харчыта кинилэргэ туохха туттуллубутун билсиэҕиҥ:
– Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай СТЕПАНОВ (1922–1992 сс.) үбүлүөйдээх сылын бырааһынньыктааҕы тэрээһиннэригэр – 1 мөл. солк.
Санатан эттэххэ, кини Саха сирин лесниктэриттэн соҕотох Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа. 1944 сыл кулун тутар 11 күнүгэр бэйэ оҥостуу болуотунан Украина Винницкай уобалаһын Маньковка дэриэбинэтин чугаһынан ааһар Южный Буг өрүһү батальонуттан биир бастакынан туораабыт. Ол тахсан, өстөөхтөрү бүлүмүөтүнэн ытыалаан, сэбиэскэй сэриилэр өрүһү этэҥҥэ туоруулларыгар көмө буолбут. Бу хорсун быһыытын сыаналаан, кинини 1944 сыл кулун тутарыгар дьоруой оҥорорго докумуонун ыыппыттар. Ол эрээри дьыала, тоҕо эрэ биллэ хойутаан баран, 1990 сыл ыам ыйын 5 күнүгэр тиийэн, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойун аата иҥэриллибитэ.
– «Алмазик» диэн оҕо саадыгар оҕо доруобуйатын чэбдигирдэр кэбиниэти арыйыыга – 1,5 мөл. солк. .
– Сэбиэскэй бэлитиичэскэй диэйэтэл, 1920–1930 сс. Саха сирин бастакы бассабыыктарыттан биирдэстэрэ, Степан Гоголев үлэлэрин кинигэ гынан бэлэмнээн таһаарыыга – 700 тыһ. солк.
– Оҕолор сынньалаҥнарын тэрийиигэ – 300 тыһ. солк.
– Бүлүү улууһун чиэски сытар нэһилиэктэригэр үлэлии кэлэр эдэр учууталларга сыл аайы бэриллэр төлөбүргэ – 500 тыһ. солк.
– Физическэй култуура уонна успуорт эйгэтигэр ситиһиилэрин иһин сыл аайы туттарыллар төлөбүргэ – 1 мөл. солк.
– Дойду киинигэр баар үрдүк үөрэх кыһаларыгар үөрэнэр устудьуоннарга хас сыл аайы көрүллэр төлөбүргэ – 450 тыһ. солк.
– АЛРОСА хампаанньаттан оҕолорго бэриллэр Саҥа дьыллааҕы бэлэххэ – 300 тыһ. солк.
– Бүлүү куоратыгар ыччат бибилэтиэкэтин тэрийиигэ– 2,5 мөл. солк.
– САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан, Москуба куоракка «Сыгый Кырынаастыыр» операны туруорууга – 1 мөл. солк.
Сергей ВИНОКУРОВ:
– 2022 сыллаахха АЛРОСА тус сыаллаах үбүлээһин дуогабарын үбүттэн улууспут сыанатыгар Саха сиригэр аан бастакынан опера туруорбуппут. Опера диэн – үрдүкү ускуустуба көрүҥэ, аныаха диэри Дьокуускайга эрэ туруоруллара. Биһиги ол чахчыны уларыттыбыт. Кастины идэтийбит артыыстар уонна норуот талааннаахтарын ортотугар ыыппыппыт, кыттыан баҕалаах олус элбэх этэ. Опера – тыйаатыр, балет, вокал... Ылыммыт сыалбытын-сорукпутун ситистибит! «Сыгый Кырынаастыыры» – Бүлүүгэ, Дьокуускайга, оттон быһа тардыылары Москубаҕа туруордубут.
– Дойду килбэйэр киинигэр операны толору буолбакка, тоҕо быһа тардыылары эрэ көрдөрдүгүт? Хайдах эрэ киин сиртэн толло быһыытыйыы баара дуу?
– Операны Чайковскай аатынан консерваторияҕа туруорбуттара. Оттон онно сыаналара киэҥ хабааннаах дьайыылары туруорарга сөбө суох, кыараҕас. Инньэ гынан, опера сорох түгэнин, быһа тардыыларын эрэ көрдөрөргө быһаарбыттара. Бүлүүгэ тыйаатыр туруоруутугар дьулуһар балысхан санааларын (амбицияларын) Москуба консераториятын эркиннэрэ хам баттаабатахтара, төттөрүтүн өрө күүркэппиттэрэ. Оттон билигин Бүлүүгэ өссө биир киэҥ хабааннаах, дьайыылаах туруорууга ылсан, бу сырыыга «Ньургун Боотурга» ылсан үлэлэһэ сылдьаллар. Кастинг буолбута, ол кэнниттэн эрчиллэн барбыттара. Бу «Ньургун Боотур» туруорууну киэҥ көрөөччү дьүүлүгэр былаан быһыытынан кэлэр, 2024 сыл муус устарыгар таһаарыахтара.
Улуус баһылыга тус сыаллаах үптэн 2,5 мөл. солк. туттуллубут ыччат бибилэтиэкэтин туһунан кэпсииригэр «маннык биһиэхэ эрэ баар» – диэн киэн тутта, анаан бэлиэтиир.
Сергей ВИНОКУРОВ:
– Кэнники сылларга, хомойуох иһин, бибилэтиэкэлэр култуура түгэх өттүгэр бүктүлэр. Дьон-сэргэ, туох-ханнык иннинэ, ыччат интэриниэккэ көстө. Ол эрээри ханнык да кэмҥэ син биир кинигэ төрүт билии төрдө буола туруоҕа. Ол быһыытынан, биһиги ыччаты бибилэтиэкэҕэ төннүннэрэргэ, сэҥээрдэргэ быһаарбыппыт. Дьэ, ол иһин билигин өрөспүүбүлүкэҕэ билиҥҥитэ соҕотох ыччат бибилэтиэкэтин тэрийбиппит. Биллэн турар, онуоха саҥа, сонун формат наада этэ, биһиги ону оҥордубут. Билигин биһиги судургу, үгэс буолбут кинигэлэрдээх долбуурдар кэчигирээбит тутууларын оннугар, чахчыта да, ыччат тардыһар киинин оҥордубут. Онно өрүү да ыччат, оҕо дьон үгүс буолар. Кинилэр онно араас тэрээһини, кэмпириэнсийэни, көрсүһүүнү ыыталлар. Онон биһиги сөптөөх хайысханы таба тайаммыппыт диэн сыаналыыбыт.
ТайгаПост суруйуутуттан тылбаас.