Итинник ыйытыыны Бүлүү кытылыгар олорор Сунтаар улууһун олохтоохторугар биэртэлээтим.
Анна П., Кириэстээх сэлиэнньэтэ:
Буордаах, болоорхой ууну иhэр сатаммата биллэр дьыала. Иhэр уубут будулуйан, арыый да ыраас ууну көрдүүбүт. Ол курдук, Кириэстээхтэн эргэ авиапуортка барар суолга, от үрэх саҕаланар дьүүктэтиттэн ууну ылабыт. Онтубут барбах тыккырыыр да буоллар, туох да былдьаһык. Онон, биһигини, кириэстээхтэри от үрэхпит абыраата. Сорох дьон, Сунтаардыыр суолга сытар Угуйа үрэҕиттэн ууну ылар. Олус да хайҕаабаталлар, үрэх уута син барсар. Онон икки үрэхтээх буоламмыт, иhэр уу боппуруоhа, ыаллыы сытар бүлүүчээттэртэн, наахаралартан, куокунулартан, арыый ама соҕус.
Н.Иванова, Кириэстээхтэн төрүттээх Мииринэй олохтооҕо:
Сунтаар улууһун хас да нэһилиэктэригэр ууну ыраастыыр дьоҕус тэриэбэлэри үлэҕэ киллэртээбиттэрэ. Өрүс уутуттан арыый да ыраас ууну күн ахсын дьон туһанан барбыта. Харчыны харыстаабакка дьон ыраастаммыт ууну атыылаhар этэ.Ол тэриэбэлэрэ Бүлүү болоорбут уутун ыраастааһыны кыайбата ырылыччы көһүннэ.
А.Алексеев, Сунтаар сэл.:
Сунтаарга ууну ыраастыыр күүстээх ыстаансыйа үлэлиирэ наада. Ыраастаммыт уубут синбиир болоорхой. Тэриэбэлэрэ кыаммат дуу, хайдах дуу?
М.Афанасьев, Сунтаар сэл.:
Маҕаһыынтан ыраас ууну атыылаһарга күһэлинним. Сыаната ыарахан. Ону хайыамый?!
Оттон Мииринэйгэ иһэр уу туруга хайдаҕый?
Ыраас, кылыгырас уу – туохтааҕар да күндү. Отут биэс тыhыынча нэhилиэнньэлээх куораты иhэр уунан Иирэлээх уутун ситимэ хааччыйар. Куорат суукка устата сүүрбэ биэс тыhыынча кууб ууну туттар. Иhэр уубутун Иирэлээх үрэхтэн ылабыт. ПТВС исписэлиистэрэ этэллэринэн, уу икки бүк ыраастыыр кэрдииhи ааһар. Ол курдук, бастакы кэрдиискэ былыыктан, буортан-таастан ыраастанар. Ол кэннэ реагент састааба элбэтиллэр. Эбэн эттэххэ, ПТВС убаҕас хлортан аккаастанан турар. Ол оннугар натрий хлоридын тутталлар. Носуостуур-сиидэлиир ыстаансыйаттан уу утум устун куоракка сүүрдэр. Ол да буоллар уустук боппуруостаахпыт. Иирэлээх ууну хаайар быhытын саахалланар туругун туһунан суруйбутум быданнаата. 52 сыл аннараа өттүгэр, 18 тыhыынча киhилээх куоракка эрэ ананан тутуллубут быhыт дьэбиннирбит дьардьамата нэһиилэ турар. Иhэр ууну хаайар быhыт абырахтаммакка турбута быданнаабыт.
Билигин Иирэлээх элгээнин быhытын хаттаан тутарга үлүгэрдээх үп-харчы ирдэнэр. Быйылгы сылга куорат, оройуон дьаhалтата күттүөннээх миэрэлэри ыла иликтэр. Иhэр уу сапааhын хааччыйыы бопторор куттала Мииринэйгэ куруук баар. Уу харгыстанар түбэлтэтигэр, Мииринэй куораты ыксаллаах быhыыга-майгыга тириэрдэр кутталлаах. Иирэлээххэ гидроузел балаhыанньата улахан хонтуруолга наадыйар. Биир ыган кэлбит, соччото суох балаhыанньаны эттэхпинэ сатанар. Иирэлээх – сиикээннэртэн тардыылаах кыра үрэх. 137 биэрэстэ усталаах. Хаартан, ардахтан ууланар. Иирэлээх – Маччаха салаа үрүйэтэ, «Интер» диэкиттэн сис уутун балысханнык киллэрэр эрэ буолан арыый туолар. Бас өттө – от үрэх. Иирэлээх туолуутугар Улахан Ботуобуйа үрэх улахан сабыдыаллаах. Улахан Ботуобуйаҕа түhэр Хайалаах, Кыра уонна Улахан Чайдаах үрүйэлэрэ Иирэлээх баһын уутун кытары үллэстэллэр. «Роснефть» 2041 сылга диэри Орто Ботуобуйаны хаhарга лиссиэнсийэ ылла. Бу скважиналары хаhарыгар «Роснефть» олус элбэх ууга наадыйар. Хостоммут ньиэп оннугар скважина аналлаах носуостарынан ууну хачайдыахтаах.
Улахан Ботуобуйа үрэҕиттэн эрэ ыллахпытына сатанар дииллэр. Оттон ол скважиналар икки биэрэстэ дириҥнээхтэр. Инньэ гынан, «Роснефть» Улахан Ботуобуйаны уолларар кутталлаах.
Улахан Ботуобуйа уолла да, туора салаалара – Харыйалаах, Улахан уонна Кыра Чайдаахтар эмиэ бүтэллэр. Бу – Иирэлээххэ алдьархайы тэбэр кыахтаах! Элгээннэр уонна салаа үрүйэлэр хапсыйан хаалар түбэлтэлэригэр иhэр уубут уурайар. Иирэлээх – хаатын толору уулаах далай буолбатах, баара эрэ быыкайкаан үрэх. Ону оройуоммут уонна куораппыт салайааччылара билинэллэрэ уолдьаста.
Станислав Алексеев, Мииринэй куорат.