Дойду бэрэсидьиэнин уурааҕынан 2020 сылтан ыла Уһук Илин эрэгийиэнигэр олорор эдэрдэргэ көмө көрүллүбүтэ. Ол курдук, 36 саастарыгар диэри эдэр ыаллар, соҕотох төрөппүттэр 2 %-наах (кэлин 1%) “Уһук Илиннээҕи ипотеканан” саҥа дьиэҕэ кыбартыыра атыылаһар, тыа сиригэр чааһынай дьиэ туттар кыахтаммыттара. Онтон ыла үс сыл ааста. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит куораттарыгар, улуустарыгар, дэриэбинэлэригэр элбэх ыал бу көмөнү туһана сылдьар. Туһаммыт дьон кэпсииллэринэн, бу ипотеканы туһанан, элбэҕи сүүйбүттэр. Көннөрү ипотеканан бааҥҥа бырыһыан бөҕөтүн төлүүр эбит буоллахтарына, бу 1 %-ҥа бэрт кыра эбиллэр эбит. Инньэ гынан, туох да диэбит иһин, эдэр дьоммут баһаамы туһана сылдьаллар. Элбэҕи этэ-тыына сатаабакка, бэйэлэриттэн ыйыталаһыахпыт.
Алевтина ГРИГОРЬЕВА, Үөһээ Бүлүү улууһун олохтооҕо, 30 саастаах:
– Биһиги Үөһээ Бүлүүгэ олоробут. Биир оҕолоохпут. Кэргэним суут бириистэбинэн үлэлиир, мин олохтоох балыыһаҕа сиэстэрэлиибин. Дьоммутун кытары олоробут. Бэйэбит дьиэлэнэр туһунан мэлдьи ыраланар этибит. Онтон ити бырагыраама олоххо киирбитигэр түгэни мүччү тутумуохха наада диэн буолбута. Олорор сирбитигэр дьиэ туттарга ыйыталаһан көрбүппүт да, хайаан даҕаны уһаайбалаах буолуохтааҕыҥ ирдэнэр этэ. Биһиги туһунан уһаайбата суох буоламмыт, дьиэ туттарбыт кыаллыбатаҕа. Ол иһин куоракка кыбартыыра ылыахха диэн буолбута. ДСК хампаанньа ити бырагыраама чэрчитинэн бэлэм өрөмүөннээх кыбартыыралары атыылаабыта. Өссө “хайдах быһыылааҕы баҕараҕыт?” диэн талларбыттара. 37 кв.м иэннээх биир хостоох устуудьуйа-кыбартыыраны атыыласпыппыт. Өрөмүөнүн ааҕан, уопсай суумата 4350 мөлүйүөн этэ. Ый аайы 20-лии тыһыынчаны сүүрбэ сылга төлүүбүт. Дойдубутугар маннык бырагыраама баара эдэр ыалга төһүү күүс буолар.
Луиза НЕУСТРОЕВА, Чурапчы улууһун олохтооҕо, 32 саастаах:
– Биһиги икки кыыс оҕолоохпут. Кэргэним Прокопий Прокопьевич Неустроев “Ростелеком” хампаанньаҕа мончуордуур, мин – “Чурапчы” ТХПК халбаһы сыаҕын маастарынан үлэлээбитим. Билигин оҕобор олоробун. Былырыын бу бырагыраама олоххо киирээтин кытары ыйыталаһан, хамсанан киирэн барбыппыт. Ол саҕана “2 %-наах” диэн этэ. Кулун тутарга сайабылыанньа биэрбиппит кэннэ биир ыйынан “одобрение” кэлбитэ. Чурапчыга бэйэтигэр уһаайбалаах ситэри тутуллубатах дьиэни атыыласпыппыт. Ону “Эркин строй” тутуу хампаанньата (П.П. Старостин) “под ключ” тутан биэрбитэ. Дьиэбит 7х 8 иэннээх, өссө сыста турар гараастаах. Алтынньыга саҕалаан баран сэтинньигэ бүтэрбиттэрэ. Саҥа дьиэбитигэр көһөн киирбиппит сыл да буола илик. Дьиэбит сып-сылаас, кип-киэҥ, наһаа үчүгэй. Биһиги бэйэбит кыахпытынан дьиэ туттарбыт уустук буолуо этэ. Эдэр ыаллар дьиэлэнэллэригэр маннык судаарыстыбаннай көмө баара олус абыраллаах. Дьиэ туттарбытыгар 2 мөл. 148 тыһ. ылбыппыт, онтубутун сүүрбэ сылга ый аайы 10 тыһыынчаттан тахсаны төлүүбүт, бырыһыаммыт – 200 эрэ тыһыынча.
Григорий Тодышев, Дьокуускай куорат олохтооҕо, 35 саастаах:
– Биһиги дьиэ кэргэн Дьокуускай куоракка олоробут. Кэргэним Анна диэн, оскуолаҕа үөрэнэр икки оҕолоохпут. Сулууспалаах үлэһиппин. Былырыын 2%-наах Уһук Илиннээҕи ипотека киирбитигэр, үөрэтэн көрөн баран, тута докумуоммутун биэрбиппит. Икки барыйаантан: “кыбартыыра атыылаһыыта дуу, чааһынай дьиэ тутуута дуу” диэн талларбыттара. Үчүгэйэ диэн, куорат олохтоохторугар эмиэ чааһынай дьиэ тутуута баар этэ. Инньэ гынан, биһиги бэйэбит кыбартыыралаах буолан, чааһынай дьиэ тутуутун талбыппыт. Бэйэҥ учаастактаах буоллаххына, быдан барыыстаах эбит. Биһиги бэйэбит уһаайбата суох буолан, 5400 мөл. иккиэннэригэр үллэрбиппит. Покровскайдыыр суол диэки 2 мөл. солк. уһаайба булбуппут. Онтон ордугар дьиэ туттуохтаах этибит.
Манна бааннар усулуобуйалара эмиэ уратылаах этэ. Холобур, Сбербаан 2%-наах ипотека биэрэригэр хайаан даҕаны толук быһыытынан дьиэ-уот көрдүүр этэ. Уопсайынан, бу баан ирдэбилэ олус улахан. Аны туран, харчытын сүүс бырыһыан тутааччыга биэрэн кэбиһэр. Ол эмиэ даҕаны үчүгэй, эмиэ даҕаны соччото суох. Икки өрүттээх. Оттон “Алмаасэргиэнбаан” кирэдьиит харчытын үс чааска арааран биэрэр. Бастаан акылааккын түһэрбитиҥ кэннэ, онтон холлоҕоһун бүтэрбитиҥ кэннэ уонна үһүс чааһын – бүтэрдэххинэ. Бу, дьиҥэ, эн тускар мэктиэ, өйөбүл буоллаҕа. “Алаас” диэн тутуу хампаанньата Сбербаантан икки бырыһыаннаах дьонтон 30 мөл. ылан баран моҥкуруут барбыт этэ. Итинник быһыыттан-майгыттан “Алмаасэргиэнбаан” харыстыыр эбит. Сыныйан үөрэтэн көрөн баран, “Алмаасэргиэнбааҥҥа” барбыппыт.
Дьиэ туттарар хампаанньаҕын эмиэ үчүгэйдик үөрэтэн көрөн баран талыахтаах эбиккин. Биһиги бөдөҥ тутуу хампаанньаларын сыаналара наһаа үрдүгүн иһин кыра чааһынай урбаанньыты кытары дуогабар түһэрсибиппит. Манна даҕатан эттэххэ, харчыга тутар дьоҥҥо өҥө-хааччыйыы, эппиэтинэс диэн баар буолуохтаах дии саныыбын. Биһиги кэпсэппит дьоммут, хомойуох иһин, саатар, туттар үстүрүмүөнэ суохтар этэ. Ол барыта биһиги үрдүбүтүнэн барбыта, оннук бытархайдарга барытыгар харчыҥ уу курдук баран иһэр буоллаҕа. Үстүрүмүөнү харчыга уларсаллар, тугу эрэ бэйэҥ атыылаһан биэрэҕин. Ситинник мөкү өрүттэрдээх эбит. Бүтэһигэр харчыта били сыаналаах диэбит хампаанньаларбытын кытары тэҥнэһэн тахсыбыта. Итинник “нюанстарга” болҕомтону ууруохха наада.
Прасковья ОХЛОПКОВА, Дьокуускай куорат, 28 саастаах:
– Мин быйыл саас саамай «ажиотаж» кэмигэр ДВИ бырагырааматынан 2 хостоох кыбартыыраны атыыласпытым. Баҕам диэн, куорат кииниттэн төһө кыалларынан чугас сиргэ баар буолуохтааҕа. Саамай чугас «новостройка» Студгородок түөлбэтигэр баара. Атыттар бары атыыланан бүппүттэр этэ (билигин биирдии-иккилии кыбартыыра Лермонтов, Тургенев, Курашов, Тимирязев ааттарынан уулуссаларга турар «перекупщиктартан» күөрэйэн тахсар). Мин атыыласпыт кыбартыырам кулун тутарга сыаната 6 мөлүйүөнтэн тахса эбит буоллаҕына, от ыйыгар (баара-суоҕа үс ый иһигэр) 750 000 солкуобайынан үрдэтэ охсубуттар этэ. Билигин сыана өссө өрө барбыт. Онон, кыл мүччү ылбыппын диэххэ сөп. Юридическай сирэйтэн, ол аата тутар тэрилтэттэн, бэйэтиттэн атыылаһар буоллаххына, ДВИ бырагырааматын ирдэбилинэн маҥнайгы усунуоска 15 %-ны тута төлүүгүн. Оттон риэлтордартан ылар буоллаххына, тугу да төлөөбөккүн эрээри, кинилэр ол оннугар кыбартыыра сыанатын үрдэтэн атыылыыллар. Аны туран, бааннар «дьиэҥ өссө да тутулла турар, үлэҕэ киирэ илик» дии-дии, төлөбүрдээх араас өҥө бөҕөтүн сыҥалыыллар. Онно киирэн биэримиэххэ наада. Чахчы, наадалаах (ирдэнэр) биир-икки страховканы оҥортордоххуна, ол сөп буолар. ДВИ бырагыраамата туох үчүгэйдээҕий? Биллэн турар, бырыһыана кыра. Холобур, мин ипотеканы 15 сылга ылбытым. Бу 15 сыл тухары бааҥҥа 40 000 солк. эрэ эбии төлүүбүн. Нууччалыы эттэххэ, “переплаталыыбын”. Уһатан төлүүр кэриэтэ буолар. 2014 сыллаахха, 14,9 %-на 1 хостоох кыбартыыраны ылан турабын. Онтум эбии төлөбүрэ 2-3 төгүл элбэх буолбута. Холобур, кыбартыырабын 3 мөл. ылбытым. Бааҥҥа 8 мөл. төнүннэриэхтээҕим. Ый аайы ипотекабар 28 000 солкуобай төлүүрүм. «Сүрүн иэспэр» 4000 солкуобай барара, уоннааҕыта иэс ылбытым суотугар бааҥҥа босхо бара турара. Билигин тута сүрүн төлөбүрбүн төлөөбүтүнэн барабын.