Биир саас эмиэ кустуур алааспытыгар тиийбиппит. Убайдарым кустуу ох курдук оҥостон, аллараа күөлгэ хонордуу киирбиттэрэ. Миигин үгэс курдук илдьэ барбатахтара. Уонча саастаах оҕочоос уол сылаас чэй иһэ-иһэ үүтээҥҥэ чороҥ соҕотох хаалбытым. Манна даҕатан эттэххэ, айылҕаны кытта алтыһарбын туохтааҕар даҕаны сөбүлүүр этим. Саас айылҕа тупсар, киэркэйэр кэмэ буоллаҕа дии. Та­һыр­дьа тахсан оту-маһы ааҕарбын, сүү­рэрбин-көтөрбүн сөбүлүүрүм.

   Чэ, бэйи, элбэҕи кэпсии барбакка, биир түүн маннык түбэлтэ буолбутун ахтан-санаан ааһыым дуу...

   Түүн ортото этэ. Таһырдьа ыас ха­раҥа. Чүмэчи уматтаммын, ас суулаан аҕалбыт хаһыаппытын ааҕан букунайа-букунайа олоробун. Тыаһы-ууһу барытын иһиллиибин, түннүгү одуулаһабын даҕаны туох да көстүбэт этэ.

   Арай эмискэ туох эрэ тыас иһил­либитэ. Аан таһыгар тиийэн, тохтоон туран иһиллээбиппэр, бөдөҥ баҕайы киһи ыарахан-ыараханнык хардыылаан кэлэн иһэригэр майгынныыр атах тыаһа иһиллэрэ. Акаары санаабар, убайдарым кэллилэр диэн, таһырдьа ыстанан тахсааччы буолбутум. Ыт да охсор киһи суох. Уу чуумпу. Ити курдук, хаста даҕаны таһырдьа тахса сылдьыбытым эрээри, кими даҕаны булан көрбөтөҕүм.

   Мэник-тэник буоламмын буолуо, куттанар эҥин диэни билбэппин. Ама, иччи, абааһы диэннэрин итэҕэйиэм баара дуо? Убайдарым оонньоһоллор диэн, хата, куоласпын соното-соното үүтээним тула өрө эккирии сылдьыбытым. Ол сылдьан, таһырдьа борук-сорук буолбутун да өйдөөбөккө хаалбытым. Тыаһы-ууһу иһиллии түһэн баран, сылаас сиргэ киирэн сытынан кэбиспитим. Арай, доҕоо-оор... Эмискэ! Нухарыйан иһэн этим-сииним уу-билик буолан, “һа-аа!” диэн сарылаабытынан сиргэ биирдэ олоро түспүтүм. Туохтан эрэ сап-салыбырас, ип-илигирэс буолуохпар диэри куттаммыт этим. Икки иэдэспин охсуна түһээт, таһырдьа сүүрэн тахсыбытым. Арай көрдөхпүнэ-ээ, тыа саҕатыгар сырдык былаачыйалаах дьахтар хаама сылдьар. Аны үөһээ өттө көстүбэт, уһун былаачыйалаах эрэ буолан, дьахтарга маарынныырга дылы. Аҕыйах мүнүүтэ устата ол дьахтары одуулаан, дөйөн турбутум. Сирэйэ-хараҕа көстүбэт, тиит мас таһыгар тугу эрэ гынарга дылы этэ. Мин киниттэн харахпын араарбаппын. Халлаан улам-улам сырдаан барбыта. Дьахтарым баараҕай тиити өрө мыҥаан хамсаабакка турбута. Мин кэтэһэ сатаан баран, утары хаамааччы буолбутум. Арай, доҕоор, били дьахтарым туох эрэ кыылга кубулуйа оҕуста. Өрө ойон баран, тыа саҕатыгар киирэн “ньылбырыс” гынан хаалбыта. Ити курдук, көрүөх бэтэрээ өттүгэр суох буолан хаалбыта.

Аҕыйах мүнүүтэ буолан баран, убайдарым сүүрэн кэлбиттэрэ. «Сылгы хаһыытыгар маарынныыр дьикти хаһыы иһилиннэ», – диэбиттэрэ.

   Урут хаһан эрэ биһиги алааспыт таһыгар өссө биир күөл баара эбитэ үһү. Кэлин уолан хаалан, суох буолбут. Ол күөлгэ эдэр дьахтар ууга түһэн өлбүт эбит. Ити дьахтары өтөр буола-буола дьоҥҥо көстөн ааһар дииллэр. Сорох дьон «сылгы сирэйдээх дьахтары көрбүппүт» диэн кэпсииллэр.

 

 

 

 

   Доруобуйам моһуоктаан, уонча сыллааҕыта балыыһаҕа өр буола киирбитим. Балаатаҕа үһүө этибит. Биир дьахтар уонна икки эр киһи буолан сыппыппыт. Мин хойут киирбит буоламмын, түннүк таһыгар баар ороҥҥо олохсуйбутум. Бастакы түүн эҥин арааһы барытын түһээн, бэркэ эрэйдэнэн хоммутум. Сиэстэрэ кыргыттар укуол биэрэн көрбүттэрэ эрээри, кыһамматаҕым. Ити курдук нэдиэлэттэн ордук кэм устата эрэйдэммитим. Арай, атын балаатаҕа көһөммүн, киһи-хара буолбут дьоллоохпун...

   Сыппыт балыыһам эргэ этэ. Дэриэбинэ кыра буолан, араас сурах-садьык үгүстүк иһиллэрэ. Ол гынан баран, нэдиэлэни быһа абааһы моһуоктаабыт киһитэ, арааһа, мин эрэ буоллаҕым буолуо. Киирбит күммүттэн саҕалаан хас түүн ахсын эдэр кыыс кэлэн, хоонньубар киирэ сатыыр этэ. Аны туран, ол кыыһым киһиэхэ майгыннаабат дьикти дьүһүннээҕэ-бодолооҕо. Уотунан көрбүт кыһыллыҥы харахтааҕа, арбайбыт баттахтааҕа уонна киһи тылынан кыайан хоһуйбат мөкү сирэйдээҕэ. Бастакы күн уһуктан баран, дьоммор кэпсээбиппэр күлүү-салыы бөҕөтө буолбуттара. “Ама, хос абааһылааҕа эбитэ буоллар, барыбытыгар көстүө этэ буоллаҕа”, – дэһэ-дэһэ күлэртэн ордубатахтара. Баҕар, элбэх арыгыны иһэн төбөтүнэн бырахтаран эрэр диэбиттэрэ буолуо. Бастаан араас омук киинэлэрин түүл оҥостобун дии санаабытым.

   Ол эрэн, бу сор-муҥ нэдиэлэ устата салҕанан барбыта. Хас түүн ахсын саҥардыы нухарыйан истэхпинэ, ааны аһан, кыыс киирэн кэлэрэ. Бастаан атахпар олороро, салгыы хоонньубар киирэн тыыммын хаайарга дылы буолара. Эрэйдиирэ. Мин өр кэмҥэ кыайан уһуктубакка, анараа дойдуга кытары бара сыспыттааҕым. Бэл, быраастар кытта кыайан уһугуннарбат үлүгэрдэрэ буола сылдьыбыта. Ити курдук сэттэ күн устата эрэйдэнэн баран, атын сиргэ көспүтүм. Атын хоско тиийэн баран, дьэ, үчүгэйдик утуйар, аһыыр-сиир буолбутум. Били дьахтар ончу көстүбэтэҕэ.

   Билигин кэлэн саныыбын ээ. Санаан көрүҥ ээ, туох аанньа доруобуйалаах дьон балыыһаҕа сытыахтарай? Ол сыл биһиги дэриэбинэттэн балачча киһи суорума суолламмыта. Мин даҕаны улаханнык ыалдьар этим. Ол түүн, арааһа, өлүүнү кытта охсуспуппун быһыылаах. Ити түгэн кэннэ улаханнык ыалдьыбаппын, сүрэҕим эҥин тэбиитэ үчүгэй. Балыыһаҕа киирбэтэҕим уонча сыл буолла. Миигин сии кэлбит дьахтары кыайбыппын диэн күлэ саныыбын.

 

   Ийэм миигин кыра эрдэхпиттэн ынах ыырга үөрэппитэ. Ынах ыырга эрэ буолуо дуо, күүстээх үлэҕэ барытыгар. Үлэҕэ мускуллан улааппыт буоламмын, олоҕум тухары оробуочай идэни баһылаан, күн бүгүнүгэр диэри айахпын ииттэн, оҕолорбун аһатан-сиэтэн кэллэҕим. Эдэр сааһым барыта хотоҥҥо ааспыта. Сайын дьонум ыраах оттуу бардахтарына, сайылыкка кыра бырааппын кытта иккиэйэҕин хааларбыт. Биир сайын маннык буолбута.

   Эмискэ быраатым хотоҥҥо киирэн дьөлө түһэн хаалар идэлэммитэ. Кини оччолорго үстээх-түөртээх этэ. Үчүгэйдик да саҥарбата. Күҥҥэ хаста даҕаны хотоҥҥо киирэн, күүспүнэн соһон таһаарарым. Аны туран, ынах ыы хотоҥҥо киирдэхпинэ, миигин кытта букатын киирсибэт этэ. Илиитин туора хаһыйа-хаһыйа ойон тахсара. Мин уонча ынаҕы ыан бүтэрэрбин таһырдьа күүтэрэ. Онтон ынахтары ыан тахсааппын кытта хотоҥҥо ыстанан киирэрэ.

   Биирдэ уолум эмиэ сүтэн хаалбыта. Мин саах сыбахтаах хотон аттыгар тиийэн, кинини иһиллиибин. Арай уолум кимниин эрэ кэпсэтии-ипсэтии, күлүү-салыы бөҕөтө. Мин дьиктиргээн, ааны аһа баттаан көтөн түспүтүм. Быраатым сирэйэ-хараҕа бүүс-бүтүннүү саах буолан баран, күкүүр муннугар олорор этэ. Хайыахпыный? Ороон таһаардаҕым дии. Ити курдук, күөх сайыны саахтаах хотоҥҥо атаарбыта.

   Кыһын үчүгэйдик саҥарар буолан баран, “хотоҥҥо баар хара оҕону кытта оонньуом этэ” диэн хаайар буолбута. Бастаан утаа кини кэпсээнин улахаҥҥа уурбатахпыт. Төрөппүттэрим эҥин аахайбат этилэр. Билигин – саас ортолоох киһи. Билиҥҥээҥҥэ диэри хотоҥҥо оонньообут хара табаарыһын бэрт үчүгэйдик өйдүүр.

 

 

  Биир сайыҥҥы киэһэ, мэлдьи да буоларын курдук, мустан оонньуу тахсыбыттар. Өрө күүрүүлээхтик сүүрэ-көтө сылдьан, биир уоллара атаҕын улаханнык өлөрөн дьиэтигэр төннөргө күһэллибит. Ийэм дьүөгэтин кытта атаҕын өлөрбүт уолу дьиэтигэр атааран баран, төннөн испиттэр. Ол истэхтэринэ, били оҕолор оонньуур сирдэриттэн кинилэргэ утары биир дьахтар хааман иһэр эбит. Дьахтар сирэйин кистээн, умса туттан баран аттыларынан ааһан хаалбыт. Ийэм оччолорго оҕо буоллаҕа, «бачча киэһэ хайалара киһи уҥуоҕар сылдьар буоллаҕай?» диэн санаан эрэ аһарбыт. Кимин билэ сатаабатах.

   Нөҥүө күнүгэр оҕолор эмиэ тоҕо сууллан, били оонньуур киһи уҥуохтаах сирдэригэр тиийбиттэр. Бу сырыыга эмиэ биир уоллара сүүрэн иһэн, былыргы киһи уҥуохтарын мастарыттан иҥнэн, ыарыытыттан уҥуор диэри эмсэҕэлээбит. Онтон куттаммыт оҕолор уку-суку дьиэлэригэр тарҕаспыттар.

   Ол сир биһиги дьиэбититтэн ырааҕа суох этэ. Ол киэһэ ийэм оҕолору кытта төннүһэн иһэн тоҕо эрэ эргиллэн көрбүтэ, били киһи уҥуохтаах сыырдарын быарыгар киһи турар эбит. «Айабыын, киммит итиннэ хаалан хоройон турдаҕай?» – диэн дьиктиргээн, сыныйан көрбүтэ, били бэҕэһээ суолга көрсүбүт дьахтара кинилэри кэннилэриттэн тонолуппакка одуулаан турар үһү.

   Ийэм кэлин «ол дьахтары көрөн баран хаһан да куттамматахпын куттаммытым, этим сааһа барыта арыллыбыта» диэн кэпсиирэ.  Ол кэнниттэн оҕолор киһи уҥуохтаах сыырга оонньообот буолбуттар. Онно «олохтоох» дьахтар да кэлин кимиэхэ эрэ көстүбүт сураҕа иһиллибэт.