Биллэрин курдук, ханнык баҕарар нэһилиэк, ханнык баҕарар эрэгийиэн төһө тэтимнээхтик сайдарын онно ыытыллар, дьэндэйэр тутуулартан эмиэ сыаналыахха сөп.
Биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ күн бүгүн тутуу чааһыгар киэҥ хабааннаах үлэ ыытыллар. Ол курдук, суол-иис, эбэни, суолу туоруур күргэлэр, олорор дьиэлэр, үөрэх кыһаларын тутуулара, Култуура кииннэрэ, араас хайысхалаах успуорт эбийиэктэрэ, оҕо оонньуур былаһааккалара уо.д.а. эбиллэн, тупсан иһэллэр. Бу эбийиэктэр үгүс өттүлэрэ АЛРОСА хампаанньа өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр дивиденд, нолуок быһыытынан киллэрэр үбүн суотугар уонна Саха сиринээҕи Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар социальнай бырайыактары торумнаан, олору үбүлүүр, баҕа өттүнэн үбүнэн көмөлөһөр буолан, олоххо киирэллэр. Хампаанньа тустаах Пуонданы кытта бииргэ үлэлэспит уонунан сылларыгар Саха сиригэр 100-тэн тахса социальнай эбийиэк тутулунна, сороҕо тупсаран, саҥардан оҥоһулунна.
Былырыын Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата өрөспүүбүлүкэҕэ киһи хапытаалын урутаан сайыннарыыга туһуланар социальнай инфраструктура эбийиэктэрин тутар, оҕо аймах, ыччат бары өттүттэн сайдыылаах, таһымнаах буоларын хааччыйар уонна айар-тутар кыахтарын арыйар усулуобуйатын тэрийэр сыаллаах үлэ саҥа кэнсиэпсийэтин олоххо киллэриигэ ылсыбыта.
АЛРОСА үбүлээһининэн 2021-2023 уонна 2025 сылга диэри былааннанар кэмҥэ үлэлиир “Кэлэр кэскил туһугар” диэн тус сыаллаах саҥа бырагыраама саҕаламмыта. Ол түмүгэр биһиги оҕо уонна ыччат сайдыытын өйүүр сүҥкэн бырайыактар бастакы түмүктэрин бэлиэр көрөн эрэбит.
Ол курдук, 2021 сылга хайыы үйэ икки бөдөҥ социальнай эбийиэк тутуллан, үлэлии турар. Олортон биирдэрэ Уус Алдан улууһун Бороҕон сэлиэнньэтигэр дьэндэйбит В.В. Никифоров-Күлүмнүүр аатынан “Тойон Мүрү” Култуура киинэ буолар. Бу саҥа тутуу тустаах улууска Саха сирин норуоттарын VIII төгүлүн ыытыллар Успуорка оонньуулара тэриллэр бэлиэ сылыгар дьоһуннаах бэлэх буолбута. Уопсайа 3800 кв. м иэннээх, үс этээстээх таас эбийиэк тутуута өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн үбүгэр 2018 сылтан саҕаламмыта. Оттон 2020 сылга ситэриллэ илик тутуу, Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕынан Тус сыаллаах пуонда “Кэлэр кэскил туһугар” бырагырааматыгар киллэрбиттэрэ.
Иккис тутуу – Үөһээ Дьааҥы оройуонун Баатаҕайыгар 30 куойкалаах улахан дьону уонна оҕолору эмтиир туһунан отделениелардаах, биир симиэнэҕэ 180 көрдөрүнээччини хааччыйар амбылатыарыйалаах балыыһа. Саҥа эмп тэрилтэтэ оройуоннар икки ардыларынааҕа балыыһа статустаах. Ол аата, Үөһээ Дьааҥы улууһун олохтоохторун эрэ хааччыйбат. Аттынааҕы чугас улуустартан ким баҕарар кэлэн, доруобуйаларын туругун көрдөрүнэр, бэрэбиэркэлэнэн барыан сөп. Манна эмп тэрилтэтин бастакы сүһүөх быраастара, тус-туһунан көрүҥ идэлээх исписэлиистэр үлэлииллэр.
Үүнэр көлүөнэ паарката
Дьокуускай куоракка “Үүнэр көлүөнэ пааркатын” тутуу – өрөспүүбүлүкэ устуоруйатын биир бэлиэ түгэнэ. Бу эбийиэги САССР төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүгэр сыһыаран, Пуонданы кытта түһэрсиллибит сөбүлэҥ чэрчитинэн туталлар. Дьоһуннаах туона 2 гааттан тахса иэннээх. Манна инновациялаах технология туттуллар, аһаҕас халлаан анныгар үлэлиир былаһаакка уонна сабыылаах тутуу баар буолуоҕа. Араас хабааннаах быыстапкалары туруорарга сөптөөх туоналар, коворкиннар, эбии үөрэхтээһин оскуолата, стартаптарга анаммыт ким баҕалаах барыта босхо дьарыктанар былаһааккалар, аралдьытар, рекреационнай суоналар, дьаарбайар, успуордунан дьарыктанар, эрчиллэр сир баар буолуохтара. Аныгы кэм инники күөҥҥэ сылдьар технологиялара, салгыны сылытар, салайар тиһиктэр туһаныллалларын быһыытынан, паарка сылы эргиччи үлэлиэхтээх.
“Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын үлэтэ 2032 сылга диэри былааннанан турар. Биһиги тутаах сыалбыт – бары өттүнэн сайдыылаах, атыттары кытта күрэстэһэр кыахтаах, киэҥ билиилээх, чугас эргин кэмҥэ өрөспүүбүлүкэни уонна дойдуну күүскэ сайыннарар сыалы-соругу кыайа турар таһымнаах көлүөнэни иитэн таһаарыы. Биһиги бу улахан сыалы-соругу ситиһэрбитигэр сүҥкэн көмөлөөх, тутаах партнербут – бүтүн аан дойдуга, Арассыыйаҕа алмаас бырамыысыланнаһын инники күөҥҥэ сылдьар тэрилтэтэ “АЛРОСА” хампаанньа. Бэриллибит сыалы-соругу толорор гына, биһиги хампаанньа үбүлүүр кэккэ тутаах бырайыактарын олоххо киллэрэбит. Оннук бырайыактартан биирдэстэрэ – Дьокуускайга тутуллар 1,5 млрд солк. кэриҥэ үбүлээһиннээх “Үүнэр көлүөнэ паарката” буолар. 2025 сылга үлэҕэ киллэрэр гына былааннаммыта. Паарка хаачыстыбалаах гына тутулларыгар болҕойуохпут. Манна ураты, сонун архитектурнай уонна инженернэй быһаарыылар баар буолуохтара. Сытыары былаан туттуллар Дьокуускай куоракка архитектура да өттүнэн олус интэриэһинэй, ураты көстүүлээх туона буолуоҕа. Паарка бырайыага архитектура ааттаах-суоллаах, биллэр куонкурустарыгар кыттан, хайыы үйэ үс анал бириэмийэни ылла”, – диэн, “СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата” НКО генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоров кэпсиир.
Күн бүгүн ураты паарканы тутуу ханнык түһүмэҕэр тиийбиттэрин туһунан, паарка тутуллар сиригэр туран, “Стройкон” ХЭУо кылаабынай инженерэ Иван Полушкин манныгы иһитиннэрдэ:
«Сыбаайа түһэр сирэ олоччу, 100 бырыһыан оҥоһуллан, 1741 атах олордулунна, буор араҥатын сойутар тиһик эмиэ оҥоһуллан бүттэ. Быйыл сыбаайалары холбуур-ситимниир, бөҕөргөтөр үлэни бүтэрэри (устройство ростерков) былаанныыбыт, матырыйаал атыылаһыахпыт, чуолаан тимир конструкциялары. Дьэ, оттон эһиил сабыылаах тутуу бастакы этээһин тутууга ылсыахпыт. Дьокуускайга урукку өттүгэр суох, ураты бырайыак, ол эрээри архитектура өттүттэн олоххо толору киллэриллэр кыахтаах. Тэрээһин ыытылларыгар анаммыт, дьаарбайар сирдэрдээх, бэлисипиэттээхтэр сылдьар суоллара оҥоһуллуо. Оҕо уонна успуорт былаһааккалара, скейтпаарка баар буолуохтара. Оттон манна кыһыҥҥы кэмҥэ каток буолар”.
Тутулла уонна бырайыактана сылдьар эбийиэктэр
Өскөтүн тутуллан бүппүт Үүнэр көлүөнэ пааркатын 2025 сылга тиийэн көрөр эбит буоллахпытына, Нам улууһун олохтоохторо бэлиэр бу дьыл сэтинньититтэн оройуон киинигэр тутуллубут култуура дыбарыаһыгар сылдьар кыахтаныахтара. Бу тутуу эмиэ
АЛРОСА үбүлээн, олоххо киирдэ. Билигин дьиэ ис бараанын үлэтэ, турар сирин оҥоруу түмүктэнэн эрэр. Силигин ситэрэ, аанын тэлэйэ аһара бэрт кылгас кэм хаалла.
Нам улууһун баһылыга Юрий Слепцов:
“Нам улууһун уонна улуус киинин олохтоохторо маннык тутууну кэтэспиттэрэ хас да уонунан сыл буолла. Бу саҥа тутууга бибилэтиэкэ, култуура управлениета, култуура-сынньалаҥ тэрилтэлэрэ курдук улуустааҕы култуура салаатын тэрилтэлэрэ түстэниэхтэрэ”.
АЛРОСА өйөбүлүнэн тутулла эбэтэр бырайыактана сылдьар атын эбийиэктэр эмиэ бааллар. Ол онно “Юные якутяне” Өрөспүүбүлүкэтээҕи ресурса киинин иһинэн үлэлиир Сунтаар оройуонун Кэмпэндээйитигэр баар өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үөрэтэр-чэбдигирдэр киин 40 миэстэлээх утуйар куорпуһа киирсэр. Ону таһынан Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна успуорт институтун үөрэнэр-лабораторнай куорпуһун саҥардан оҥоро сылдьаллар.
2011 сылтан саҕалаан,
АЛРОСА Үүнэр көлүөнэ пуондатыгар 8 млрд солкуобайтан тахса үбү киллэрбит. Бу үпкэ өрөспүүбүлүкэ 13 улууһугар саҥа оскуолалар, дьыссааттар, успуорт уонна култуура эбийиэктэрэ, балыыһалар, доруобуйаны чөлүгэр түһэрэр кииннэр уонна дьон олорор дьиэлэрэ тутуллубуттара.
Кэнэҕэһин даҕаны АЛРОСА
ылыммыт эбэһээтэлистибэлэрин толорор санаалаах. Өрөспүүбүлүкэ былааннаммыт бары социальнай бырайыактара олоххо киириэхтэрэ.
Интэриэһинэй чахчы:
2022 сыл – биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ Саха Автономнай Сэбиэскэй Социалистическай Өрөспүүбүлүкэтэ төрүттэммитэ 100 сылын бэлиэтиир үбүлүөйдээх кэмэ. Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата – бэлиэ күҥҥэ туһаайан былааннаммыт тутуулары ыыттарарын таһынан САССР төрүттэммитэ 100 сылыгар анаан тэриллибит пуондаҕа бүддьүөтү таһынан киллэриллэр үбү түмээччи (аккумулирует) эпэрээтэр үлэтин толорор. АЛРОСА үбүлүөйдээх пуондаҕа эмиэ үбүнэн көмөлөспүт.