Тыл үөрэҕин дуоктара, саха литэрэтиирэтин хаапыдыратын бэрэпиэссэрэ Варвара Борисовна Окорокова – биһиги үөрэхпит кыһатын биир чаҕылхай уһуйааччыта уонна чулуу учуонайа буолар. Мин киниэхэ үөрэммит буолан, Варвара Борисовна лиэксийэлэрэ, дьарыктара үрдүк таһымнаахтарын уонна умсугутуулаахтарын бэркэ диэн билэбин. Билигин кини – М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи бэдэрээлинэй үнүбэрситиэт иһинэн үлэлиир “Нуучча литэрэтиирэтэ. Арассыыйа норуоттарын литэрэтиирэтэ” диссэртээссийэ сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
Варвара Борисовна - биһиги кыһабыт устуоруйатын сурукка тиһэр, учуонайдар ааттарын үйэтитэр тутаах киһибит. Кини сүүрэн-көтөн, иилээн-саҕалаан, эрэдээксийэлээн, өрөгөйдөөх үбүлүөйдэргэ сөп түбэһиннэрэн, “Саха салаата. Үйэлээх өйдөбүллэр”, “Самныбат саргылаах сахабыт салаата”, “Наша гордость: энциклопедия выпускников якутского отделения” о.д.а. кинигэлэр күн сирин көрбүттэрэ.
Истиҥник саныыр учууталым Варвара Борисовна үлэтин-хамнаһын биһириибин, сөҕөбүн да диэххэ сөп. Кини быйыл 90-ус кинигэтин таһааран сүрэхтээн эрэр. Бу хайдахтаах курдук үгүс сыраттан-сылбаттан тахсара буолуой?! Маны кини бэйэтэ эрэ билэн эрдэҕэ.
Ытык-мааны Варвара Борисовна! Чэгиэн-чэбдик уонна дьоллоох-соргулаах буол! Эдэрдии эрчимҥин ыһыктыбакка, мэлдьи айа-тута сырыт! Санаабытыҥ саргыланан, толкуйдаабытыҥ тобуллан истин!!!
Хабырыыл Торотуойап, Арассыыйа хотугулуу-илиҥҥи тылларын уонна култуураларын үөрэтэр кыһа дириэктэрэ
Саха Өрөспүүбүлүкэтин П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, СӨ Билим үтүөлээх диэйэтэлэ Варвара Борисовна Окорокова биһиги хаапыдырабыт төрүттэниэҕиттэн үлэлиир баар-суох төһүү уонна тутаах үлэһиппит. Ол курдук бастакытынан, кини билиҥҥи кэмҥэ саха литэрэтиирэтин чинчийиигэ күүскэ уонна таһаарыылаахтык үлэлиир учуонай буолар. Варвара Борисовна чинчийэр тиэмэтэ даҕаны сүрдээх киэҥ хабааннаах: 1920-1930-с сс. уонна билиҥҥи саха литэрэтиирэтин устуоруйата, хотугу омуктар уран тыллара, дьахтар бэйиэттэр айар үлэлэрэ уо.д.а. Уопсайа, 300-тэн тахса научнай үлэлээх, ол иһигэр 40-ча монографияны, 20 үөрэх кинигэтин, элбэх ыстатыйалар хомуурунньуктарын бэчээттэттэ. Кини нууччалыы-сахалыы тэҥинэн холкутук суруйар, кэпсиир дьоҕурдаах, оттон итинник кыах киһиэхэ барытыгар бэриллибэтэ биллэр. Кэлиҥҥи сылларга биирдиилээн суруйааччылар айар үлэлэрин чинчийиигэ киэҥ хоннохтоохтук ылсан үлэлээтэ, ол курдук П.А. Ойуунускай, С.С. Яковлев-Эрилик Эристиин, Т.Е. Сметанин, Е.П. Неймохов, Н.А. Лугинов, Н.И. Харлампьева, Д.Ф. Наумов, Н.В. Михалева-Сайа, С.В. Гольдерова-Саргы Куо айар үлэлэригэр анаммыт кинигэлэрдээх. Итини ааһан хотугу омуктар литэрэтиилэрин үөрэтиигэ тарбахха баттанар чинчийээччи буолан, ааҕааччы биһирэбилин ылбыт биэс кинигэлээх.
Иккиһинэн, үөрэх-иитии эйгэтигэр В.Б. Окорокова эмиэ күүскэ үлэлиир, устудьуон аймах сөбүлүүр, сүгүрүйэр учууталлара буолар. Урукку үөрэнээччилэрэ ханна баҕарар кинини ытыс үрдүгэр түһэрэн, үөрэ-көтө көрсөллөр, кини тугу эппитин-тыыммытын, дьээбэтин-хооботун умнубакка өйдүүллэр. Варвара Борисовна саха литэрэтиирэтигэр магистр бырагыраамматын салайааччыта, аны Арассыыйа омуктарын литэрэтиилэрин чинчийэр диссэртээссийэни көмүскэтэр Сэбиэт бэрэссэдээтэлэ. Кини салалтатынан хандьыдаат диссэртээссийэтин Г.Е. Саввинова, Т.Н. Пермякова, дуоктар үлэтин В.Г. Семенова көмүскээбиттэрэ.
Үсүһүнэн, Варвара Борисовна олус көхтөөх киһи. Үнүбэрситиэт, үнүстүүт, хаапыдыра хайдахтаах да үлэтиттэн туора турбат, туохха барытыгар иннинэн сылдьар ньуура суох үлэһит. Мэлдьи элбэх идиэйэлээх, туох эрэ кэскиллээҕи тобулан этэн биэрэр үтүө сүбэһиппит. Биир да, биэс да харчы хардата суох, үлэлиир тэрилтэтин устуоруйатын кэпсиир кинигэлэри, үлэлээн ааспыт чулуу дьоммут туһунан ахтыы хомуурунньуктарын ис сүрэҕиттэн ылсан хомуйан оҥорор. Сорох ардыгар кини кыһанымтыатын, түргэнин, хайаан да ылсыбытын тиһэҕэр тиэрдэн тэйэрин бэркэ билэр буоламмыт, элбэхтик соруйсар, сорох ардыгар көлүйэр да буруйдаахпытын билиниэх тустаахпыт. Аны, саатар, араас дьоҕура, талаана элбэҕэ! Иис-күүс быыстапката буоллун – Борисовна, ырыа күөн күрэһэ буоллун – Окорокова, кимиэхэ эмэ анабыл хоһоону суруйар буол – эмиэ кини, барытыгар инники!
Төрдүһүнэн, Варвара Борисовна киһи быһыытынан эмиэ олус кэрэ киһи. Баҕар, билбэт дьон көрүүтүгэр, таһыттан тыйыс, кытаанах курдук көстүөн сөп, ол эрээри кини курдук уйан дууһалаах, аһыныгас, үтүө санаалаах киһи аҕыйах. Ол курдук устудьуоннарын мэлдьи өйүүр, сылга хаста да анал истипиэндьийэтин аныыр, кыһалҕаҕа ылларбыт дьоҥҥо үгүстүк үбүнэн көмөлөһөр. Өрүү киһини үөрдэ сылдьар үтүөкэн майгылаах.
Үлэлиир тэрилтэтин, устудьуоннар ааттарыттан биһиги хаапыдырабыт «сирэйин”, ытыктыыр, таптыыр кэллиэгэбитин Варвара Борисовнабытын төрөөбүт күҥҥүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибит, бары үтүөҥ, көмөҥ иһин ис сүрэхтэн махтанабыт! Дьаҥ-дьаһах дьалбарыйдын, тумуу-сөтөл тумуннун! Барыта этэҥҥэ буоллун!
Валентина Семенова, саха литэрэтиирэтин хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ
Учууталбыт, филологическай наука дуоктара, бэрэпиэссэр Варвара Борисовна Окорокова билим эйгэтигэр элбэх сыллаах эҥкилэ суох үлэтин биир булгуруйбат бириинсибэ диэн учуонай дьон өйүн-санаатын сырдатар үрдүк ытык анала (миссията) буолар. Төрөөбүт тылын, литературатын дьиҥ ис сүрэҕиттэн таптыыр, сыаналыыр эрэ киһи өйүн-санаатын ууран туран, сылааны-сылбаны аахсыбакка, айар-тутар дьүккүөрдээх, билиитин-көрүүтүн дьоҥҥо-сэргэҕэ аныыр дьулуһуулаах буоллаҕа.
Варвара Борисовна урукку көлүөнэ учуонайдар үтүөкэннээх холобурдарын батыһан, олус үлэһит, бүгүрү киһи – кини курдук хорутуулаахтык саха поэзиятын, прозатын тэҥэ хотугу литературалары кичэйэн туран ырыппыт бары өттүнэн дэгиттэр билиилээх учуонай, суруксут тарбахха баттанар. Чинчийээччи араас эгэлгэ тиэмэҕэ сонуннук, кэрэхсэтиилээхтик суруйбут үрдүк таһымнаах монографияларын, үөрэх босуобуйаларын, ыстатыйаларын үгүс дьон биһирии, хайгыы ааҕар.
Учууталбыт үлэтин биир бириинсибэ диэн өссө устудьуон оҕоҕо толкуйдуур-анаарар хоодуот, дохсун санааны иҥэрэргэ дьулуһара эбит. Ол да иһин кини салалтатынан суруллубут үгүс курсовойга-дьупулуомҥа, магистр-бакалавр үлэлэргэ, кандидатскай диссертацияларга ураты сэргэх тиэмэлэр ырытыллан, эридьиэстэнэн тахсаллара кэрэхсэбиллээх. Билим үлэтэ уустук, сыралаах эрэ буолбакка, умсугутуулаах, үлүһүтүүлээх, иэйиилээх, айымньылаах үлэ буоларын Варвара Борисовна бэйэтин холобурунан көрдөрөрө, чахчы, итэҕэтиилээх.
Литература кафедратын айымньылаах кэллэктиибин кытта биир санаанан салайтаран үлэлиир буолан, Варвара Борисовна омукпут кэлэр кэскилигэр туһаайыылаах, саргылаах бырайыактарга саҥаттан саҥа эрчиминэн ылсан, үлэлээн иһэрин хайгыыбыт. Ол курдук кини классик суруйааччылар П. Ойуунускай, А. Софронов-Алампа, Тэки Одулок, Улуро Адо, Т. Сметанин айар үлэлэриттэн саҕалаан, аныгы кэм суруйааччыларын, Е. Неймохов, А. Кривошапкин, Н. Михалева-Сайа, Саргы Куо, М. Наумов, айар үлэлэрин тумнубакка, үгүс анал монографияны бэчээттэтэн таһаарбыта кини кыайыгаһын, үлэһитин, дириҥ билиитин уонна, саамай сүрүнэ, дьон-норуот туһугар эппиэтинэһин туоһулуур.
Учуонай саха тылын туһугар туруулаһар үрдүк аналын Варвара Борисовна үлэтигэр көрөбүт. Кини билими уонна публицистиканы тэҥҥэ дьүөрэлээн, саха литературатын уустук суолун саха тылынан сырдатар, кэпсиир-сэһэргиир, биллэрэр-көрдөрөр (популяризациялыыр) соруктаах. Учууталбыт суруксут быһыытынан ыраас сахалыы ылбаҕай истииллээҕин биһиги куруук холобур оҥостобут. Саха тылын имиджин көтөҕүүгэ, төрөөбүт тылбыт суолтата үрдүүрүгэр, эйгэтэ кэҥииригэр, саха тыла билим хайысхатыгар кыаҕа туругурарыгар үлэлэһэр үтүөтүн сыаналыыбыт, онно тардыһа, кыһалла сатыыбыт.
Бэрэпиэссэр Варвара Борисовна Окорокова тус ураты чинчийэр истиилин, методологиятын үгэс оҥостон салгыыр, сайыннарар үгүс көлүөнэ учуонайы үөрэттэ-такайда, онон Саха сиригэр бэйэтэ билим оскуолатын төрүттээбит киһи диэтэхпитинэ сыыспаппыт. Кини үөрэнээччилэрэ үгүс сыл үнүбэрситиэккэ, үнүстүүттэргэ, оскуолаҕа айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Онон учууталбыт Варвара Борисовна үгүс сыллаах уһуйар үлэтэ өрөспүүбүлүкэҕэ дьон-сэргэ олоҕун култуурунай, духуобунай өрүтэ бөҕөргүүрүгэр улахан суолталааҕын бэлиэтээн туран, биһиги, үөрэнээччилэрэ, дириҥ махталбытын, иһирэх эҕэрдэбитин тиэрдэбит, дириҥ ытыктабылбытын биллэрэбит.
Саргылана Ноева, ГЧИ фольклор уонна литература отделын научнай үлэһитэ, филол.н.к., үөрэнээччитэ