Хой

xoy

Билэр киһиҥ “ураты” кыһаллыытынан тапталлааҕыҥ туһунан үчүгэйэ суох сонуну истиэҥ. Тута, итэҕэйбэтиҥ ордук. Барытын түптээн-таптаан бэрэбиэркэлээ, бил-көр. Бу быһыы икки өрүттээх буолуо. Нэдиэлэ устата үп-харчы кырыымчыга баар. Маныаха сөбүлүүр дьарыгыҥ дохуот киллэриэҕэ. Чугас дьонуҥ сүбэлэрин-амаларын иһит, тылгын-өскүн кыана тутта сырыт.

Оҕус

ogyc

Кэллиэгэлэриҥ уоппускаҕа сылдьар буоланнар, түбүк-табык элбэх. Үлэҕиттэн сылайар буолбуккун. Хата, дьиэлээхтэриҥ өйдүүр-өйүүр буоланнар, барыта этэҥҥэ. Билигин эн успуордунан дьарыктанарыҥ туһата суох. Бу күннэргэ Оҕустар сүрэхтэрэ уонна тымырдара олус мөлтөөн сылдьар. Маныаха бэйэни эмтиэкэлэнэр сатаммат, ыарыы билиннэҕинэ, хайаан да балыыһаҕа сүүрэ тарт.

Игирэлэр

igire

Чуумпу нэдиэлэ. Киһи долгуйара туох да суох. Үлэҕэ да, тус олоххо да ньир бааччы истиҥ сыһыан олохсуйбут. Өрөбүллэр олус сэргэхтик уонна бэһиэлэйдик ааһыахтара. Өссө быыс-арыт булан, дьиэҕэ-уокка үлэлиириҥ буоллар. Сүрэҕэлдьээмэ. Билигин элбэхтик үлэлиэххин наада, онон сынньалаҥ туһунан умнарыҥ ордук. Сулумахтар, бииргэ үлэлиир кэллиэгэҕитин атын хараххытынан көрүөххүт.

Араак

rak

Эһиги дьиэ кэргэҥҥэ ыалдьыттар кэлбиттэр. Ол эйигин наһаа үөрдүбэт. Үлэҕиттэн дьиэҕэр ыксаабат буолбуккун. Куһаҕан үчүгэйдээх дииллэринии, бириэмэ үгүс буолан, сөбүлүүр дьарыккын сөргүтүүһүгүн. Харчыга сэрэхтээх буол. Айаҥҥа турунаргар эбэтэр күүлэйдии бараргар элбэх харчыны ылыма, уордарар куттал баар. Маны таһынан түүҥҥү сынньалаҥ кэккэ кыһалҕаны үөскэтиэн сөп.

Хахай

xaxai

Кэлэктиип сыһыана биллэ мөлтөөбүт. Бу уларыйыыны тупсара сатаан, күүскүн-уоххун бараама. Бүдүрүйбүт көммөт. Чугас дьонуҥ син биир күүс-көмө буолуохтара. Сүрэҕиҥ аҥаара истиҥ сыһыанын биллэрэн, соһуччу бэлэх оҥорон үөрдүөҕэ. Кытаатан доруобуйаҕар болҕомтото уура сатаа. Төһө да ыарыы биллибэт курдугун иһин, ис туругу бэрэбиэркэлиир наада. Саҥа билсиини-көрсүүнү олохтуурга табыгастаах кэм.

Кыыс

kuus

Чугас киһиҥ харчыны сатаан туттубатыттан, күчүмэҕэй быһыы үөскээбит. Олус суолталаах дьыалаҕа ууруна сылдьыбыт үбүҥ, мэлис гынан хаалбыт. Харчыны аһыйыма. Харчы бүгүн баар, сарсын суох. Ол оннугар кэргэҥҥин кытта аһаҕастык кэпсэтэн, тахсыбыт быһыы сүрүн төрүөтүн бил. Чэппиэр саамай ситиһиилээх күн. Бу күн элбэх дьыаланы-куолуну быһаарыаҥ. Дьиэ үлэтигэр сэрэхтээх буол, оһоллонуоххун сөп.

Ыйааһын

uyaahun

Уһун нэдиэлэ күүтэр. Дьиҥэр, үлэ элбэх эрээри, бириэмэ баран испэт курдук буолуоҕа. Үлэҕэ умса түһэ сырыттаххына, дьиэ кэргэҥҥэр үөрүүлээх түгэн тосхойуоҕа. Төһөнөн күүскэ үлэлиигин да, хармааныҥ соччонон халыҥыаҕа. Үлэҕэр сиэрдээх уонна толоругас буол. Тыа хаһаайыстыбатыгар уонна мэдиссиинэҕэ үлэлиир дьон үлэлэрэ олус таһаарыылаах буолуоҕа.

Скорпион

ckorpion

Ис туруккун кытта мөккүһэҕин, буола турар уларыйыыны кытта сөпсөспөккүн. Үлэҕин уларытыаххын саныыр буоллаххына, кэмэ кэлбит. Эргэ үлэҕэр хамнас үрдүүр чинчитэ суох. Дьону аһара итэҕэйимэ, оннооҕор эрэнэр дьонуҥ мөлтөхтөрүн көрдөрүөхтэрэ. Олус эрэнэр доҕоргун кытта өйдөспөт түгэн тахсыан сөп. Төһө кыалларынан көй салгыҥҥа сырыт, санааҕын сааһылаа.

Охчут

oxchut

Ситиһиитэ суох нэдиэлэ күүтэр. Туох да табыллыбат курдук буоллаҕына, сэнэнимэ, туохха да наадата суох киһи курдук сананыма. Ситиһии эмиэ туспа кэмнээх-кэрдиилээх. Олоххо арыый да сымнаҕас соҕустук сыһыаннас, ыараханы чэпчэкитик ааһарга дьулус. Урбаанньыттар, бииргэ үлэлиир дьоҥҥутун кытта сыһыаны тупсарыаххытын наада, чиэһинэй буолуҥ. Таптал олус истиҥ.

Чубуку

chybyku

Сүнньүнэн, барыта этэҥҥэ. Арай, үлэҕэ киҥир-хаҥыр кэпсэтиилэр баар буолуохтара. Ону сымнаҕастык ылыныаххытын наада. Үлэҕитин эппиэтинэстээхтик толоруҥ, оччотугар туох да мөккүөр тахсыа суоҕа. Тус олоххор таайыллыбатах таабырын элбэх. Бу күннэргэ ыраах айаҥҥа турунарыҥ үтүө түмүктээх буолуоҕа.

Күрүлгэн

kyrylgen

Олус сынньалаҥ күннэр үүммүттэр. Салалтаҥ суох буолан, үлэҕиттэн эрдэ кэлэр буолбуккун. Дьиэ кэргэҥҥэр ил-эйэ сатыылаабыт, оҕолоргун, дьоҥҥун кытта бииргэ сынньанан наһаа дуоһуйан сылдьаҕын. Бу сынньалаҥҥа өссө доҕоттору кытта көрсүһүү, үөрүү-көтүү эбилиннэҕинэ, олус табыллаҕын.Элбэх кэрэхсэбиллээх киинэлэри көрөн, интэриэһинэй кинигэлэри ааҕан, олоххо көрүүҥ уларыйбыт.

Балыктар

balyk

Хамсаабат баайы атыылаһарга эппиэтинэстээх күннэр буолбуттар. Уруккуттан ыра санаа оҥостубут малгын атыылаһыаҥ. Бу эппиэттээх хардыыны чугас дьоҥҥун кытта бииргэ оҥор. Маны таһынан тас дойдуга сынньана барарга кыах көстүөҕэ. Сылы быһа күүскэ үлэлээбит киһи уоттаахтык-күөстээхтик сынньаныахтаах. Кыра соҕус мэһэйи аахайыма, инниҥ хоту кимэн киирэн ис.