Доннааҕы Ростов куоракка өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр уопсастыбанньык, билигин Саха сирин Кэлим координациялыыр киинин бэрэстэбиитэлэ В.П. Душкевиһы көрүстүм. Кини, ааспыт сыллаахха хомондьуруопкаҕа икки хоно кэлэн баран, бааһырбыт дьоммутугар көмө, өйөбүл наадатын көрөн хааларга быһаарыммыт.
– Вера Петровна, Ростовтааҕы госпиталь үлэтин туһунан Саха сирин дьонугар кэпсээн сырдата түс эрэ...
– Мин манна ааспыт сыл сэтинньи 11 күнүттэн кэлэн, сүрүннээн, маннааҕы байыаннай госпиталга үлэлии сылдьабын. Бу эргин бааһырбыттарга бастакы медицинскэй көмөнү оҥорор саамай улахан тэрилтэ буолар. Барыта сүүрбэччэ отделениелаах, хас да филиаллаах. Күннэтэ инники кирбииттэн бааһырбыт саллааттары аҕалаллар, туруктарын, бааһырыыларын чинчийэллэр, бастакы эмтэниилэрин быһаараллар. Ол кэнниттэн атын госпиталларга ыыталыыллар. Онон бааһырбыт байыастар Ростовка өр буолбаттар, сорохтору икки-үс хоннороллор, чэпчэки соҕус бааһырыылаахтар суукка да буолбаттар. Саамай уһаатаҕына, нэдиэлэ сытыарыахтарын сөп.
Саха сириттэн манна дьон баара хайаан да наада. Бастакы сыалбыт-сорукпут – уолаттары көрсөн, ааттарын-суолларын билии, сибээс олохтооһун. Инники кирбииттэн бааһыран кэлэр уолаттар сороҕор төлөпүөнэ суох буолаллар, сороҕор туттар тэриллэрэ, таҥастара-саптара да суох. Ону “госпиталь нобуорун” оҥорон хас биирдиилэригэр тиэрдэбит. Наада буоллаҕына, төлөпүөн, симка уонна гражданскай таҥас атыылаһан биэрэбит, туох наадалааҕынан хааччыйабыт. Манна “сестры милосердия” диэн баҕа өттүнэн бааһырбыттарга көмөлөһө кэлбит кыргыттар бааллар. Кинилэри кытта билсиһэн, бииргэ үлэлиибит. Мин суох кэммэр кинилэр уолаттары көрөргө көмөлөһөллөр.
Уолаттар сахалыы саҥарарбын истэн: “Саха сириттэн кэллиҥ дуо?” – диэн үөрэ, сэргии түһэллэр. Аттыларыгар олорон эрэ сэриигэ сыһыана суох төрөөбүт дойдубут, айылҕабыт уо.д.а. тиэмэлэргэ кэпсэтэбит. Уолаттар, төрөөбүт тылларынан саҥаран, санаалара көнөр, үөрэллэр аҕай. Кэпсэтэ олорон, харахтара сырдыырын, бэттэх кэлэллэрин көрөн, мин наһаа үөрэбин.
Бастакы күн сэниэлэрэ суох буолан, утуйан тахсаллар. Сорохтор түүл-бит курдук сылдьар буолааччылар, онтон ийэлии, сахалыы кэпсэттэххэ, бэттэх кэлэллэр. Итинник истиҥ кэпсэтиигэ арыллан туруктарын, туох кыһалҕалаахтарын толору кэпсииллэр.
Аан бастаан кэлэн баран, мин балаатанан сылдьан, Саха сириттэн сылдьар уолаттары көрдөөбүтүм. Арай биир уол аттыгар кыыннаах саха быһаҕа сытар. Ону көрөн, чугаһаан кэлэн “сахаҕын дуо?” диибин, “сахабын” диир. Уолаттары кытта итинник кэпсэтэн, бэйэбит аймахтарбытын көрсөр курдук үөрүү-көтүү бөҕө буолабыт. Госпиталь үлэһиттэрэ миигин көрөн билэллэр. Бааһырбыттары аҕаллахтарына, сахалар баар буоллахтарына, “эн дьоҥҥун аҕаллылар” диэн биллэрээччилэр. Госпиталь иһигэр ийэлии истиҥ сыһыан баара үчүгэй баҕайы, сиэстэрэлэр, быраастар бары элэккэйдэр, бааһырбыттарга көмөлөһөр эрэ баҕалаахтар.
Мин Саха сирин хас биирдии олохтооҕор улахан махталбын тиэрдэбин. Эһиги билигин Украинаҕа буола турар байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар дьоҥҥутугар ис сүрэххититтэн баҕаран туран көмөлөһө сылдьаҕыт. Саха киһитэ барыта уурбутунан-туппутунан дииллэринии, бааһырбыттаахтар аймахтара чугас сылдьан көмөлөһүөхтэрин баҕараллар. Ол эрээри “ыҥырбыттар үһү” диэн, бааһырбыт дьоҥҥутун көрсө Ростовка кэлэ сатаамаҥ.
Эппитим курдук, манна киирбит байыастар аҕыйах хонук эрэ сыталлар. Аасыһан хаалыаххытын сөп. Ол иһин сүрүн эмтэнэ барбыт госпиталларыгар тиийэр наада. Гражданскай балыыһа уонна байыаннай госпиталь улахан уратылаахтар. Байыаннайдар бэйэлэрэ туһунан систиэмэлээхтэр. Бааһырбыттары эмтээһиниттэн, аһыгар-таҥаһыгар тиийэ барытынан хааччыйаллар. Байыаннай госпиталлар эмтиир боротокуоллара, диагнозтарын классификацията да, гражданскай балыыһаттан атын.
– Инники кирбиигэ сылдьар дьоммутугар көмөнү оҥорууга сыһыаннаан тугу этиэҥ, сүбэлиэҥ этэй?
– Сылаас таҥаһы, наскыны, ис таҥаһы эҥин Дьокуускайтан соһон аҕалар наадата суох. Ас буорту буолуон сөбүн учуоттаан, уга сатыыр наадата суох. Биирдиилээн байыастарга анаан баһыылка тиэрдэргэ байыаннай чаастарын ыйан “Арассыыйа почтатынан” эбэтэр улуустар дьаһалталарынан өрөспүүбүлүкэ ыстаабын нөҥүө тиэрдиэххитин сөп. Улуустар хас биирдии байыаһы кытта сибээс олохтоон көмөлөһөр сорудахтаахтар. Көмөнү тиэрдиини Саха сирин Кэлим координациялыыр киинэ үчүгэйдик тэрийэн олорор.
Биһиги бары бары өйдүөх тустаахпыт – уолаттарбыт бирисээгэ биэрбит байыаннайдар. Байыаннай олох гражданскай олох курдук буолбатах. Саллааттар байыаннай балаһыанньаҕа эппиэттиир гына сылдьаллар, мүччү-хаччы тутталлара, биһиги тугу эмэ сыыһа тугу эрэ оҥорорбут кинилэргэ тус бэйэлэригэр сэрэхтээх да, кутталлаах да. Онон уолаттарбытын харыстыах тустаахпыт.
Урут оҕо сылдьан “һуу-һаа” буоллахха, улахан дьон ону “байыаннай балаһыанньа, итини гыныҥ” эҥин диэн тохтотон, бэрээдэк олохтооччулар. Билигин ити этиини мин атыннык өйдүүбүн. Байыаннай бэрээдэк биһиги, гражданскайдар, баҕарарбыт курдук буолбат. Холобур, “ыалдьыбыт үһү, ону баран аҕалыахха” диэбэккин. “Окуопаҕа аччыктаабыттар үһү, онно аста илдьэн биэриҥ” диэбэккин. Оннук табыллыбат.
Уолаттарга, саамай кылаабынайа, Саха сиригэр бары киэҥ көҕүстэнэн, туох да аймалҕаны таһаарбакка күүстээх тыыл буоларбыт наада. Өбүгэлэрбит киэҥ көҕүстээх буолуҥ диэн сөпкө этэллэрэ. Бассаабынан, соцситимнэринэн бэйэ-бэйэни күөртүү-күөртүү аймалҕаны таһаарар табыллыбат. Оччоҕо эрэ уолаттарбытыгар көмөлөһөр кыахтаахпыт. Биһиги ис турукпутун, санаабытын уолаттарбыт эттэринэн-хааннарынан өтө билэ сылдьаллар. Ийэлэр, кэргэннэр, оҕолор уйулҕаларын долгунун ыраахтан билэллэр. Ити биһиэхэ хааммытыгар баар. Ол иһин киэҥ көҕүстэнэн, мээнэ-мээнэ айманан уолаттар уйулҕаларын алдьаппат буола сатыахтаахпыт. Ханнык баҕарар балаһыанньаны холкутук хайдах баарынан, аймаммакка ылыныахха наада.
Ил Дархаммыт Айсен Сергеевич Николаев бааһырбыт байыастар доруобуйаларын чөлүгэр түһэрэллэригэр анаан көрбүт 500 тыһ. солк. ылалларыгар биһиги докумуоннары манна, миэстэтигэр, оҥорон биэрэбит. Мин манна сайабылыанньаны ылар, докумуоннары толорон биэрэр боломуочуйалаахпын. Кэлим координациялыыр киинтэн элбэх араас дьон кэлэн, инники кирбиигэ сылдьар уолаттарбытыгар көмөлөһө сылдьаллар. Олор ортолоругар урут Саха сиригэр олоро сылдьыбыт биир дойдулаахтарбыт эмиэ бааллар. Кинилэр госпиталга сытар дьоммутугар көмөлөрө улахан. Бары кыахтара тиийэринэн госпиталга сытар, инники кирбиигэ баар уолаттарбытыгар көмөлөһө сылдьаллар. Ити курдук, араас эйгэлээх, үлэлээх, өйдөөх-санаалаах дьон түмсэн, ситимнэһэн кыайыыны уһанса сылдьабыт. Атын кэм эбитэ буоллар, бэйэ-бэйэбитин билсибэт да буолуо этибит. Бары кыайыы эрэ туһунан санаалаахпыт. Бары уолаттарбытыгар этэҥҥэ сылдьалларыгар баҕарыаҕыҥ.
Биһиги дойдубутун НАТО дойдулара бары кыттыһан саба түһэн суох гына сатыылларын утары охсуһа сылдьар хорсун уолаттарбытыгар Вера Петровна Душкевич курдук ис сүрэхтэриттэн кэлэн көмөлөһө сылдьар патриот дьоммутугар махталбытын биллэриэҕиҥ, Үрдүк Айыыларбыт кинилэри араҥаччылыы сырытыннар.
Уб. ааҕааччылар, "Кыым" олунньу 16 күнүнээҕи 6-с №-гэр Владимир Степанов Донбаска сырыытынан суруйуу тахсыаҕа.
