“Чингис” Норуоттар икки ардыларынааҕы информация ааҕыныстыбатын арыйбыт Хархуу Мандахбаяр уруутугар монгуол төрүт ырыаларын толорор, үстүрүмүөннэригэр оонньуур “Түмэн эх” ансаамбыл кэлэн, ыллаан-туойан барда. Соһуйуом иһин, бу ансаамбыл солиһа, моринхуурга оонньуур уонна хабарҕа ырыатын толорор Түвшин Жаргал билэр киһим буолан биэрдэ. Билэр диэн буолуо дуо, кини икки сыллааҕыта Саха сиригэр кэлэ сырыттаҕына, интервью ылан турардаахпын. Онон төһө даҕаны атын кэнсиэргэ ыллыы-туойа бараары ыксаан турдар, бэркэ үөрэ-көтө көрүстэ.
– Сыыспат буоллахпына, икки сыл анараа өттүгэр “Түмэн эх” ансаамбыл “Монгуол” диэн бөлөҕүн кытта Саха сиригэр кэлэ сырыттыҥ быһыылааҕа дуу?
– Ээ, эн сахаҕын дуо? Кырдьык, биһиги икки сыллааҕыта Саха сиригэр олорор биир дойдулаахпыт, мусукаан Балдорж Хуухэ 60 сааһын бэлиэтиир тэрээһиҥҥэ бара сылдьыбыппыт. Эн ыйытыы бөҕөнү биэрбитиҥ.
– Ол сырыыгар “бу Саха сиригэр үһүс сырыым” диэбиттээҕиҥ. Уопсайынан, биһиги дойдубутугар хас да төгүл сылдьыбыт киһи, Саха сирин, дьонун-сэргэтин туһунан туох өйдөбүллээх сылдьаҕыный?
– Бастакы сырыыбар омук сиригэр, туора судаарыстыбаҕа баран эрэр курдук оҥостон айаннаабытым. Ол гынан баран, “Туймаада” пуордугар көтөн тиийээт, бэйэм курдук сирэйдээх-харахтаах, дьүһүннээх-бодолоох дьону көрөн, олус соһуйбутум уонна үөрбүтүм. Хайдах эрэ Улаан Баатартан ханна даҕаны ырааппатах курдук санаа үөскээбитэ. Онон, бастатан туран, монгуоллар уонна сахалар олус майгыннаһар омук эбиппит диэн өйдөбүл киирбитэ.
– Сахалар тустарынан өссө тугу өйдүүгүнүй?
– “Якут” диэн олус үчүгэй быһахтааххытын билэбин, халлааҥҥыт олус тымныы. Уонна быһаҕынан.... (тугу эрэ быһаара-быһаара, быһаҕынан кыһар курдук, илиитинэн салгыны сууралыыр даҕаны, тылбаасчытым тугу даҕаны өйдөөбөтө. Оттон “балык – рыба дуо?” диэбиппэр үөрэн, күлүм аллайа түстэ – аапт.). Чахчы, олус минньигэс тоҥ балыгы сиэбиппит.
– Монголия эстрадата олус сайдан, чэчирээн турарын истэбит. “Ютубка”, интэриниэт сонуннарыттан аахтахха, ырыаһыттаргыт аан дойду араас кэнсиэригэр сылдьан, норуот ырыаларыттан саҕалаан операҕа тиийэ үрдүк таһымнаахтык ыллыыллар. Оттон норуот ырыата, этно хайысха туруга манна, Монголияҕа, хайдаҕый? Дьон бэйэтин төрүт ырыатын төһө сэргиирий?
– Урут, 1990-с, 2000 сыллар эргин, норуот ырыата соччо улаханнык сэҥээриллибэт буоллаҕына, кэлиҥҥи кэмҥэ монгуол омук төрүт ырыаларын биһириир, сэргиир буолла. Дьон сыһыана уларыйда. Ол иһин харчы өлөрө, омук сирдэринэн гостуруоллуур кыах үөскээтэ.
– Моринхуурга (моринхуур – кырыымпаҕа майгынныыр монгуол төрүт үстүрүмүөнэ) оонньоон, киһи хамнастаныан, харчы өлөрүөн сөп дуо?
– Киһи балачча харчыны өлөрөр. Мин моринхуурга оонньообутум 20-чэ сыл буолла да, ыал устун бара иликпин, балай эмэ харчыны аахсабын.
– Моринхуурга оонньуурга анаан үөрэтэллэр дуо?
– Үөрэтэн бөҕө буоллаҕа дии. Мин норуот үстүрүмүөннэригэр оонньуурга институкка үөрэммитим.
– Кистэл буолбатах буоллаҕына, кэнсиэргэ биир нүөмэриҥ иһин төһө харчыны көрдүүгүнүй?
– Соҕотоҕун оонньуур буоллахпына, 100 000 тугригы (биһиги харчыбытынан – 2 500 солк.) көрдүүбүн. Ол эрээри бириэмэтиттэн, ханна-туохха оонньуурбуттан көрөн, сыаната улаатыан эмиэ сөп. Чэ, биһиги ыксаатыбыт.
– Кэпсээниҥ иһин махтал
Альберт Капрынов