“Питертэн Мииринэйгэ айылҕа гааһынан” АЛРОСА хампаанньа көҕүлээбит автопробегын кыттыылаахтара тыһыынчанан килэмиэтири кэннилэригэр хаалларан, балаҕан ыйын 29 күнүгэр Иркутскай уобалаһын Усть Кут куоратыгар кэллилэр. Айанньыттар онтон Ленскэй куоракка диэри баржанан айанныахтара.
Уонтан тахса массыынанан иһэр айан кыттыылаахтара Арассыыйа араас куоратыгар сылдьан үгүс көрсүһүүнү тэрийдилэр.
“Эрэгийиэннэргэ бэнсиин сыаната араастаһар: ханна эрэ 45 солкуобай, ханна эрэ – 50. Ол гынан баран, биһиги ааҕарбытынан, биир килэмиэтиргэ 4,5 солкуобай сыаналаах бэнсиини ороскуоттуубут. Оттон биир килэмиэтири гааһынан бардахха, 1,5 солкуобай баранар. Онон 5 тыһыынча килэмиэтиргэ төһөнү ороскуоттуургутун ааҕан көрүҥ. Аҥаардас 15 тыһыынча солкуобайы уматыкка кэмчилиигин. Онтун аһаан, гаас уматык айылҕаҕа таһаарар хорумньута быдан кыра”, -- диэн айан кыттыылааҕа Андрей Ломагин кэпсиир.
Таһаҕас массыынатынан уонна оптуобуһунан айанныыр буоллаххына, өссө элбэх харчыны-уматыгы кэмчилиигин. Ону Гаас уматыктаах көлөлөөхтөр национальнай ассоциацияларын чахчылара туоһулууллар. Кинилэр гаас айылҕаҕа кыра буортулааҕын, сыаната чэпчэкитин туһунан дойду араас куораттарыгар сылдьан кэпсииллэр. Кинилэр көмөлөрүнэн, холобур, Сахалин былаастара тиэхиньикэлэрин бүтүннүү метаҥҥа көһөрдүлэр.
Айан соруга – айылҕа гааһа үгэс буолбут уматыктан буортута уонна ороскуота кыратын көрдөрүү, собуокка оҥоһуллар аныгы гаас тиэхиньикэтин арааһын билиһиннэрии. Айанньыттар “Лада Ларгус”, “Лада Веста”, “Скания” уонна “НеФАЗ” тиэхиньикэлээхтэр.
“Чэпчэки сыаналаах айылга гааһа айан-сырыы төлөбүрүн сыанатын биир кэм тутарга, эрэгийиэн бөҕө социальнай-экэнэмиичэскэй тирэхтээх буолуутугар көмөлөһөр. Биһиги дойдубутугар сыананы быһарга логистика кырата суох оруоллаах. Онон суолга-айаҥҥа ороскуоттанар харчы 50-60 %-нын кэмчилээтэххэ, Арассыыйа бырамыысыланнаһа атын дойдулары кытта тэҥҥэ күрэстэһэр кыахтаныа этэ. Аны туран, итинник кэмчилээһин экэниэмиэҕэ көмөлөөх”, -- диир Гаас уматыктаах көлөлөөхтөр национальнай ассоциацияларын толорооччу дириэктэрэ Василий Зинин.
Национальнай ассоциацияны кытта тиэхиньикэни-тырааныспары гаас уматыкка өссө “АТС” хампаанньа бөлөҕө көһөрсөр. Кинилэр дойду 23 эрэгийиэнигэр хонтуоралаахтар уонна анал кииннэрдээхтэр.
“Биһиги эрэгийиэннэргэ АГНКС инфраструктуратын сайдыытынан уонна тырааныспары гаас уматыкка көһөрүүнэн дьарыктанабыт. Күн бүгүн үлэлиир 23 эрэгийиэммитигэр ити бырагырааманы субсидиялыыр кыахтанныбыт. Ол түмүгэр туһанааччылар гаас уматыкка босхону эрэ үрдүнэн көһөр буоллулар, көһөрүү уопсай сыанатын 10 %-нын эрэ төлүүллэр. Саха сирин бырабыыталыстыбата атын эрэгийиэннэр субсидиялыыр бырагыраамаларын уонна уопуттарын үөрэтэн көрөн баран, бэйэлэрин өрөспүүбүлүкэлэригэр гаас уматыкка ылсан бараллара буоллар хайҕаллаах буолуо этэ”, -- диэн “АТС” хампаанньа бөлөҕүн генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Евгений Лопаткин кэпсээтэ.
Автопробег кыттыылаахтара айаннарын алтынньы 2 күнүгэр Мииринэй куоракка түмүктүөхтэрэ.
Ити бырагыраама бүтүн дойду үрдүнэн көлөнү-тиэхиньикэни гаас уматыкка көһөрүүгэ тирэх, акылаат буолуохтаах. Онно эрэгийиэннэр көхтөөхтүк кыттыһыахтаахтар. Бырагыраама аҥаардас сайдыыны эрэ тэтимирдибэт. Кини гаас сапыраапкаларын тутууну субсидиялыыр буолан, инфраструктураны тупсарар.
“Холобур, Татарстаҥҥа ити бырагыраамаҕа улахан болҕомтону уураллар. Ол түмүгэр инфраструктуралара бэрт түргэнник сайдан эрэр. Оттон ээл-дээл сыһыаннаах эрэгийиэннэргэ – сайдыы бытаан”, -- диэн “Газпром газомоторное топливо” ХЭУо генеральнай дириэктэрэ Тимур Соин кэпсиир.
Саха сиригэр субсидиялыыр бырагыраама өссө да үлэлии илик. Ол эрээри манна биири өйдүөххэ наада. Өскөтүн эрэгийиэҥҥэ гаас уматыкка көһүү тэтимнээхтик олоххо киирэн бардаҕына, наадалаах инфраструктура сайдыытыгар харчыны угар инвестордар кэбэҕэстик көстүөхтэрин сөп. “АЛРОСА” АХ көҕүлээһининэн, СӨ бырабыыталыстыбатын өйөбүлүнэн тэриллэр автопробег биһиги эрэгийиэммитигэр ити бырагыраама олоххо киирэригэр тирэх буолуон сөп.
Санаттахха, 2019 сыллаахха дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Федеральнай Мунньахха анал этиитигэр “гаас уматыгы сайыннарар бырайыактарга көхтөөхтүк кыттыахха, гаас уматыгы туһанар сапыраапкалар ситимнэрин тутууга харчыны (инвестицияны) угуохха наада” диэбитэ. Ити кэннэ премьер-миниистир Михаил Мишутин эрэгийиэннэр көлөлөрүн бэнсиинтэн гааска көһөрөллөрүгэр көрүллэр субсидия кээмэйин улаатыннарар уурааҕы таһаарбыта. Онон билигин судаарыстыба биирдиилээн дьон уонна урбаанньыттар гаас уматыкка көһөр ороскуоттарын 2/3 уйунар. Гаас уматыкка көспүт эрэгийиэннэргэ тырааныспар нолуога сотуллар, кинилэргэ гаас сапыраапкатын тутуу, оборудованиены көһөрүү ороскуота толуйуллар.