Олунньу 23 күнэ — Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэрэ. Сүүс сыллааҕыта, ол эбэтэр 1918 сыл олунньу 23 күнүгэр, Норуодунай хамыһаардар сэбиэттэрин “Социалистыы Аҕа дойдубут өлөр-тиллэр күнэ үүннэ!” диэн ыҥырыыта тахсыбыта.
Онно маннык тыллар бааллара: “Норуодунай хамыһаардар сэбиэттэрэ уураахтыыр: “Маннык түгэннэргэ олоҕуран туран, Оробуочай-бааһынай Кыһыл аармыйа диэн ааттаан саҥа аармыйаны тэрийэргэ:
- Оробуочай-бааһынай аармыйа үлэһит кылаас бастыҥ өйдөөх-санаалаах, инники сылдьар ыччат дьонуттан турар.
- Аармыйа аана 18 сааһыттан эдэрэ суох ыччакка аһаҕас. Кыһыл аармыйаҕа Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин ситиһиилэрин, Сэбиэттэр былаастарын уонна социализм иһин олохторун толук биэрэргэ бэлэм дьон киирэллэр”.
Мантан саҕаламмыта, албан ааттаах Кыһыл аармыйа, 1946 сыл олунньутуттан Сэбиэскэй аармыйа, 1992 сыл ыам ыйыттан Арассыыйа аармыйата диэн аатырбыт сэбилэниилээх күүстэрбит устуоруйата. Туох да сүрдээх өрөгөйдөөх суоллаах-иистээх, аан дойду биир саамай күүстээх аармыйата.
Даҕатан эттэххэ, Орто дойду улахан аҥаара биһиги аармыйабыт баар буолан, чыып-чаап диэн олорор. Онтон атын хайдах дьылҕаланыахтарын Югославия, Ирак, Ливия, Афганистан уо.д.а. дойдулар холобурдарыттан көрө сылдьабыт.
Биири этиэххэ наада. Хайа эрэ дойду Арассыыйа курдук улуу устуоруйалаах аармыйалааҕа буоллар, “ааттарын билбэт” буола аатырыа, киэн туттуо этилэр.
Кырдьык, биһиги курдук аармыйалаах дойду, биһиги курдук дьоруойдардаах аармыйа суох. Айаҕалыы сатаан, холобур, сорох дойду дьоруойдарын Голливуд оҥорон таһаарар. Ол-бу суперменнары, бэтменнэри, роккилары, райннары уо.д.а. атын “покемоннары”.
Оттон биһиги муҥнаахтар аармыйабытын үөҕэртэн ордубаппыт. Ону баһылааччылар-көһүлээччилэр ол үөҕүү “конструкциятыгар” туох саҥаны, сонуну киллэрэллэрин кэтэһэн чөрбөҥнөһө сылдьабыт, итэҕэйэбит, үөрэн-көтөн дьаллаҥнаһабыт: “Ээ, ол иһин, кинилэр муҥнаахтар онтон ордуохтара дуо,” — дэһэбит. Аҕаларбыт, эһэлэрбит, тыылга кыайыыны уһансыбыт, өлбүт-сүппүт өбүгэлэрбит ааттарын үөрэ-көтө сиргэ тэпсэбит. Өйдөөҕүмсүйдэҕэ буолан, аныгылыы, “европалыы”, “цивилизованнайдыы” толкуйдуур дууса, “пропагандоҥҥа” бас бэриммэтэх өй хаата буолаары.
Бэл, манна, Саха сиригэр, “саҥа устуоруйаны” айа сатыыллар. Баара-суоҕа үйэ аҥаара кэм ааста — ыаллыы олорор бииргэ оонньуур оҕолорум аҕалара сэриигэ ылбыт бааһа соллурҕаан, өр ыалдьан өлбүтүн. Субу бэҕэһээҥҥи быһыы буоллаҕа. Ол эрэн хайы сах түҥ-таҥ тутуу баран эрэр. Эгэ, уонча-сүүрбэччэ сылынан туох диэн туруохтара биллибэт.
Аҕа дойду сэриитин бүтэһик кирбиитэ
Бэйэҕит көрөҕүт, күн бүгүн Сталин уонна Гитлер, Сэбиэскэй Сойуус уонна фашистыы Германия “тэҥ баайыылаах” судаарыстыбалар этэ диэн өйдөбүлү соҥнуу сатыыллар. Аһаҕастык этэллэр — Аан дойду иккис сэриитэ буолбутугар Сэбиэскэй Сойуус эмиэ буруйдаах диэн. Тоҕо оннук оруо маһы ортотунан тыллаһалларый? “Норуоттар икки ардыларынааҕы” сымыйа сууту тэрийэн баран “Ялта-Потсдам систиэмэтин” бүтэһиктээхтик алдьатаары. Аҕа дойду Улуу сэриитин кэнниттэн үөскээбит аан дойду тутулун ыһаары, талбыттарынан айбардаары.
Дьиҥэ, улахан өттүн алдьатан тураллар эрээри, бүтэһик кирбии хаалла — Арассыыйа ХНТ Куттал суох буолуутун сэбиэтигэр куолаһын быһар сорук турар. Билигин АХШ, холобур, Сирия судаарыстыбатыгар ХНТ Куттал суох буолуутун сэбиэтиттэн көҥүлэ, Сирия сокуоннай бырабыыталыстыбатын ыҥырыыта суох киирэн олорор. Ол эбэтэр норуоттар икки ардыларынааҕы сокуону кэһэн, “байыаннай бүрүстүүпүнньүк” кэриэтэ дьаабылана сылдьар. Онтон, туох да диэбит иһин, илиитэ-атаҕа баайыллар, онуоха эбии норуоттар икки ардыларынааҕы сокуон иһинэн, Сирия бырабыыталыстыбатын ыҥырыытынан сылдьар Арассыыйа мэһэй-таһай буолар.
Оччотугар Арассыыйаны, Сэбиэскэй Сойуус утумун салҕааччыны, куттуур кыаллыбат буоллаҕына, буруйдуур сөп! Сир-буор сирэйдиэххэ, устуоруйаҕа саамай халыҥ буруйдаах фашистыы Германияҕа тэҥниэххэ, аан дойду бары суутугар-сугулааныгар куолаһын быһыахха!
АХШ сокуонугар “мэҥэстии”
Саха сиригэр онно мэҥэстэ сатыыр “устуоруктар” баар буоллулар. Хара санааларыгар буолуо дии санаабаппын эрээри, баҕар, акаарыларыгар тэптэрэн устуоруйаҕа “арыйыы” оҥоро сатыыллара буолуо...
“Баттаммыт наассыйалар тустарынан” сокуон баара биллэр. Ол курдук, Галиция националиһа Лев Добрянскай АХШ Кэнгириэһигэр ылларбыт сокуонун быһыытынан, Арассыыйа, урукку ССРС омуктара бары, ол иһигэр хайа эрэ “Казакия”, “Урал-Идель” диэн тэрээһиннэр — баттаммыт-ааҕастаммыт, “национальнай-босхолонор охсуһууну” ыытар дуу, АХШ кэлэн босхолуурун кэтэһэр дуу омук буолаллар диэн. Бу омуктар испииһэктэрэ Гитлер “Ост”, ол эбэтэр “Илиҥҥи территориялары” дьаһайар былааныттан лөглөччү көһөрүллүбүт диэн буолар.
Дьэ, бу сокуон хараҕын көрдө-көрбүтүнэн сылдьар идиэйэни тарҕата сатааһын баар. Холобур, маннык.
Саха сириттэн Аҕа дойду Улуу сэриитигэр ыҥырыллыбыт 60 тыһыынча киһи барыта кэриэтэ саха дьоно этилэр диэн буолла.
Ол эрэн сэбиэскэй да кэмҥэ сатаан ааҕаллара эбээт! Мин оҕо сылдьан истибиппин этэбин: Саха сириттэн 60 тыһыынча киһи сэриилэспит буоллаҕына, онтон 22 тыһыынчата саха дьоно этилэр диэн. “Кэлин дьоппуон сэриитигэр кыттыбыттары ааҕар буолан эбилиннилэр” диэн өссө эбии кэмэнтээрийдээх буолааччы.
Дьэ, ону билигин кэлэн сэриигэ 60 тыһыынча саха дьонун ыҥырбыттар диэн буолла. Тоҕо? Ол саҕана 230 тыһыынча ахсааннаах сахалар хаһан да өрүттүбэтиннэр диэн! Оттон нууччалар ол саҕана нэһилиэнньэ 36 %-нын ылаллара, кинилэри ыҥырбатахтар үһү дуо диэн ыйытыкка бэлэм хоруйдаахтар: “Нууччалар үгүстэрэ кыһыл көмүскэ үлэлииллэр этэ, онон бары “боруонньалаахтара.”
Бу хойгур тойугу үксүгэр эдэр ыччат итэҕэйэр. Сталин былааһа сэриини туһанан сахалары эһэ сатаабыт диэн.
Ону баара, улуустарынан төһө киһи ыҥырыллыбыта барыта биллэр эбээт. Кырылас саха улуустарыттан ыҥырыллыбыт дьону барыларын эптэххинэ, нуучча-саха былааспыт оройуоннарыттан аҥаардыыларын бэриһиннэрдэххэ, 22 тыһыынча иһинэн-таһынан тахсар.
Онон баара-суоҕа биир киһи үйэтин кэминээҕини туора-маары “ойуулаан” эрэбит. АХШ баттаммыт норуоттар тустарынан сокуонарыгар сөп түбэһиннэрэн. Дьикти буолбатах дуо?
Тыын былдьаһыгын “туочукалара”
Кыһыл аармыйа, Сэбиэскэй аармыйа, Арассыыйа аармыйата туохтан араҥаччылыырын чопчу билиэххэ наада.
АХШ баһылыктаах арҕааҥҥы дойдулар Аҕа дойду сэриитин кэнниттэн Сэбиэскэй былааһы атомнай буомбанан “сабыта быраҕаттыыр” былааннара туолбатаҕа. ¥түө санааларыттан буолбатах — Кыһыл аармыйа утарсар кыаҕа суох буоларын курдук, күүстээх буомбалааһыны оҥорорго буомбаһыт сөмөлүөттэрэ тиийбэтинэн. Быһата, куттастарыгар. Утарсыбата чопчу биллэр дойдуну эрэ үөрэ-көтө өлөрөр-өһөрөр “үтүө үгэстээхтэрэ” уруккуттан биллэр. Онтон 1949 с. сэбиэскэй атомнай буомба оҥоһуллубутун кэнниттэн тута “муостара мултуйбута”. Холобур, онуоха диэри Сэбиэскэй Сойууһу буомбалыыры туруорсар Уинстон Черчилль тутатына “үтүө сыһыан” туһунан туойан барбыта.
Онтон ыла туох да уларыйа илик. Күн бүгүн сири-буору аннынан улахан сэрии бара турар. Кырыым, Сирия, Украина, Грузия, кэлиҥҥинэн Армения уонна Азербайджан боппуруостара сытыырхайдар сытыырхайар.
Ол эбэтэр биһиги сэбилэниилээх күүстэрбит тоҕо Сирияҕа, Арменияҕа, Соҕуруу Осетияҕа туралларын, тоҕо Кырыымы “ойо тутан” ылбыттарын байыаннай өттүнэн быһаарыахха наада. Байыаннай эспиэр хараҕынан.
АХШ кэнники 15 сыл устата Түргэн глобальнай охсуу (Быстрый глобальный удар — БГУ; Prompt Global Strike, PGS ) кэнсиэпсийэтин тутуһар. Ол аата Арассыыйа куораттарын хас да тыһыынча ядернай сэрээттээх “кынаттаах ракеталарынан” соһуччу ытыалааһын — 1 чаас иһигэр! Баар-суоҕа биир чаас иһигэр биһиги дьылҕабыт быһаарылларын курдук. Хоруйдуур түгэммитигэр биһиги ракеталарбытын сабыта охсон кэбиһэрдии ”ракеталары утары систиэмэни” (ПРО систиэмэтин) биһигиттэн чугас, холобур, Илиҥҥи Европа дойдуларыгар туруортууллар.
Чугас уонна орто ыраахха тэбэр ракеталар тустарынан дуогабар ирдииринэн, “кынаттаах ракеталары” сиргэ туруорар бобуллар, уу аалларыгар уонна сөмөлүөттэргэ туруорар көҥүллэнэр. Сөмөлүөттэринэн халҕаһалыы анньан киирэн соһуччу ытыалыыр кыаллыбат — радардар барытын көрөн олороллор. Оттон уу аалларыттан, уу аннынааҕы лодкалартан утарсааччыны отой соһуччу ытыаххын сөп. Ол курдук, биһиги “Калибрдарбыт” ИГИЛ сэриилэрин Каспий муоратыттан “быыралаабыттарын” аатырар НАТО радардара кыайан көрбөккө хаалбыттара.
Манна биири учуоттуур наада: “кынаттаах ракеталар” быһа холуйан 2,5 тыһыынча килэмиэтири бараллар. Онон стратегическай суолталаах “туочукалары” соҕотохто күдэҥҥэ көтүтэр туһугар Арассыыйаҕа муҥутуурдук чугаһыы сатыахха наада.
Биһиги туох баар стратегическай суолталаах эбийиэктэрибитин 90-с сыллардааҕы таҥнарыы түмүгэр барытын ааҕа билэллэр. Саамай кылаабынай, соһуччу буолуохтаах.
Норвегия муората баар даҕаны, онно бастаан хараабыллар мустуохтарын наада. Онон соһуччутук ытыалыыр кыахтара суох.
Дьэ, манна сытар Кырыым суолтата! АХШ флота Кырыымҥа сокуоннайдык киирэн сытар буоллаҕына, биллибэккэ-көстүбэккэ соһуччу саба түһэргэ сөптөөх хараабыллары эрдэттэн төһө баҕарар мунньуон сөп. Дьэ, манна сытар Арассыыйа Кырыымы Украинаттан былдьаабытын ис дьиҥэ. Тыын былдьаһыы, быһата!
Хара муораттан Арассыыйаны Уралга диэри ытыалыахха сөп. Каспийтан — Казахстаны, бырамыысыланнастаах Уралы уонна Соҕуруу Сибиири. Балтийскай муораттан Арассыыйа хотугулуу-арҕааҥҥы өттүн. Маны “үс муннуктуу эргимтэ” диэн ааттыыллар. Арассыыйаны күппүлүү ыытарга үс туочука. Баренцев муораны биһиги Хотугу флоппут бүтүннүү хонтуруоллуур, Уһук Илиҥҥэ байыаннай-бырамыысыланнай эбийиэктэр суохтар. Баалларын да иһин, Арассыына “тыына быстарын” курдук элбэх буолбатах. Охотскай муора Арассыыйа “иһинээҕи муората”. Барытын “Бастион” биэрэктээҕи ракета тиһигэ хонтуруоллуур.
Балтика муората Калининградскай уобаластан хонтуруолланар. “Бастионнар” уонна Балтика флота, авиация бааллар. Онон НАТО манна “ылара суох” диэн буолар. Дьэ, ол иһин биһиги либэрээллэрбит Калининград уобалаһын Германияҕа төттөрү бэрдэрэ сатыыллар.
Оттон, этиллибитин курдук, Норвегия муоратыгар хараабылларын хайдах да кистэлэҥинэн көһөрөн аҕалбаттар. Онуоха эбии “кынаттаах ракеталар” барытын хабар кыахтара суох, ол оннугар Хотугу флот уотун анныгар”ыттыы өлүөхтэрин” сөп.
Хотугу муора Кырыым тумул арыыттан олоччу хонтуруолланар. “Бастионнар” уонна Хара муоратааҕы флот ханнык баҕарар хараабылы, бэл, Сир Ортото муораҕа тимирдэр толору кыахтаахтар. Онуоха эбии Хара муоратааҕы флот НАТО Турцияҕа, Румынияҕа, Болгарияҕа баар ракеталары утарар эбийиэктэрин тоҕута ытыалаан кэбистэҕинэ, бу эрэгийиэҥҥэ АХШ “ытыһын соттор”.
Дьэ, Кырыым АХШ дьаһалыгар киирбитэ буоллар, Украина салгыны харабыллыыр күүстэрин аннынан, Арассыыйаны төһө баҕарар атаакалыыр кыахтаах этэ диэн буолар. Өссө чугаһаан Азов муоратыгар киирэллэр. Украинаттан, Болгарияттан, Румынияттан куолаан ытыалыыр кыахтаналлар.
Сир ортото муораны Сирияттан эмиэ хонтуруоллуур кыахтанныбыт. Онон НАТО хараабыллара Арассыыйаҕа Кипр арыыттан бэтэрээ чугаһаабаттара көнө дииллэр.
Геобэлиитикэ тыын “көлүйэтэ”
Каспий муората — Арассыыйаҕа уонна Ираҥҥа саамай тыын суолтаах “көлүкэ” дииллэр. АХШ биир ыра санаата — манна өтөн киирии. Мантан Арассыыйаны, Кытайы бүтүннүү “кыҥыыр” кыахтанар. Ол наадатыгар Каспийга бас билэр кытыллаах биэс судаарыстыбаттан (Арассыыйа, Иран, Казахстан, Туркмения, Азербайджан) биирдэрин НАТО кэккэтигэр ылыахтарын наада.
Казахстан уонна Туркмения бэрт дойдулар эрээри, кинилэргэ тиийэр туһугар Арассыыйа эбэтэр Иран сиринэн барыаххын наада. Табыллыбат.
Оччотугар Азербайджан эрэ хаалар. Азербайджаннары “Каспий туроктара” диэн ааттыыллар, онон НАТО диэки иэҕиллиилээх буолуохтарын сөп этэ да, Турцияттан тахсар “көрүдүөр” суох — Иран быһа түһэн сытар.
Грузиянан киириэхтэрин Соҕуруу Осетия туорайдаһарын ааһан, Арассыыйа аармыйатын кытта силбэһэр Рокскай туннель баар. Саакашвили ол иһин Соҕуруу Осетияҕа саба түһэр буоллаҕа, — Рокскай туннели “хаппахтаары”.
Ону таһынан Арменияҕа Арассыыйа сэриитэ турар. Бу НАТО Азербайджаҥҥа тахсар суолун быһар аналлаах дьаһаныы — көлдьүргээһин буолбатах.
Онон Грузия да, Азербайджан да НАТО тойотторун билиҥҥитэ интэриэһиргэппэт курдуктар. Ол эрэн үлэ бара турар. Холобур, Ильхам Алиев “Ереваны Азербайджан састаабыгар төннөрөр уолдьаста” диир, оттон армяннар Арассыыйа байыаннай базатын утары миитиннэрэ күннэтэ хойдор.
Аан дойду үһүс сэриитэ саҕаланнаҕына, биһигини “кынаттаах ракеталар” арыылаан ааһыахтара саныыллар, бадаҕа.
Эмиэрикэлэр ИГИЛ диэн террористар судаарыстыбаларын Ираны утары сэриилэтээри тэрийбиттэрэ диэн буолар. Тоҕо диэххэ, Иран Каспийы эрэ бүөлүү сытар буолбатах, Сауд Аравиятын эмиэ “хаппахтаан” кэбиһэр кыахтаах. Оччотугар, хата, Арассыыйа абыранар балаһыанньата тахсан кэлэр — ньиэп сыаната ыараан.
Эр дьоҥҥо эҕэрдэ этэбит!
Доҕоттор, аан дойду аармыйаттан эрэ тутуллан турар! Арҕааҥы дойдулар кыттыһаллар, НАТО уонна АХШ аармыйаларын күннэтэ күүһүрдэллэр. Онуоха, билиҥҥитэ, Арасыыйа эрэ аармыйата утарсар кыахтаах.
Онон үһүс аан дойду уоттаах сэриитэ буоларын тутан турар Арассыыйа аармыйатын күнүнэн эҕэрдэ буолуохтун!
Суолласта, сурукка тистэ — СУР.
