Дьокуускайга Арчы дьиэтигэр Одьулуунтан төрүттээх, айар куттаах Наталья Сергеева-Аана Кыыһа айар алыбын иэйиитин үллэстэр дьоро тэрээһинэ буолан ааста.
Арчы дьиэтэ саха куттаах киһи барыта арчыланар, алгыстанар сирэ. Олус сылаас эйгэлээх, киһи кутун-сүрүн тутар сырдык дьиэ. Бу дьоро киэһэҕэ мустубут дьону-сэргэни СӨ култууратын туйгуна, виртуоз хомусчут Надежда Потапова хомуһун дьүрүскэн тыаһынан алгыстаан, саха ылбаҕай тылынан этэн-тыынан, кэлбит дьону айхаллаата.
Арассыыйа Ийэлэрин күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, "Ийээ, эн ааккын ааттата..." диэн бэйэтин айар киэһэтин Наталья Егоровна күн-күбэй ийэтигэр Анна Михайловна Неустроеваҕа анаабыта олус долгутуулаах, истиҥ-иһирэх эйгэни үөскэттэ. Наталья аймах-билэ дьоно, дьүөгэлэрэ, көрүөх бэтэрээ өттүгэр толору астаах сандалыны тардан кэбиспиттэригэр, саас сааһынан киирэн олорон, сылаас үүттээх чэйи ыймахтыы-ыймахтыы, Наталья Егоровна айар кутун, үлэтин-хамнаһын туһунан долгуйа, үөрэ билиһиннэрбитин иһийэн олорон иһиттибит. Бу күннэргэ биир улахан ситиһиитинэн – улахан форматтаах "Олох, эн кэрэҕин" кэпсээнэ "Күрүлгэн" сурунаалга бэчээттэнэн, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар тарҕаммыта буолар. Наталья Егоровна хоһооннору бэйэтэ айарын, нууччалыыттан сахалыы тылбаастыырын таһынан суруналыыстыкаҕа араас таһымнаах ыстатыйалары суруйан, элбэх киһи сэҥээриитин ылар.
Бу дьоро күҥҥэ бииргэ үөрэммит үөлээннээхтэрэ, оҕо сааһын арахсыспат аргыстара, дьүөгэлэрэ, Чурапчы айар түмсүүтүттэн, өр кэмнэргэ бииргэ алтыһан үлэлээбит оскуолатын бибилэтиэкэрдэрэ, үлэлээбит тэрилтэтиттэн чугастык алтыспыт дьоно кэлбиттэр.
Оччолорго Одьулуун нэһилиэгэ, аҕыс кылаастаах оскуолалаах буолан, бу оҕолор бары атын нэһилиэктэринэн арҕам-тарҕам үөрэннэллэр даҕаны, бары бастакы кылаастан тутуһан ахсыс кылааска диэри бииргэ сылдьыбыт кэмнэрин, оҕо саастарын олус күндүтүк саныылларын, билигин да ол сылаас сыһыаннарын илдьэ сылдьалларын туоһулаан, араас үбүлүөйдээх тэрээһиннэрин, олохторун кэрэ-бэлиэ түгэннэрин үөрэ-көтө дууһалыын арыллан кэпсииллэрин көрдүбүт, иһиттибит, астынныбыт.
Натальяны туочунай наукаларга күүстээҕин, хайдах маннык гуманитарнай хайысхаҕа көспүтүн бэйэлэрэ да бэркиһииллэрин, ол курдук кини үөрэҕэр күүстээҕин, кыһамньылааҕын, кылааска чугдаархай дьаһаллаах саҥатынан барыларын дьаһайарын, кылаас комсорга буоларын, эппит сорудахтарын хайдах толорторорун күлэ-үөрэ сэһэргээтилэр.
Истиҥник саныыр киһилэригэр санааларын түмпүт эҕэрдэ суруктарын, сэмэй бэлэхтэрин, тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн бэлэх ууннулар.
Кылаас ырыаһыта, ууннары таппыт курдук уһун курбуу уол Анатолий Ефремов эҕэрдэлээн Никииппэр Сэмэнэп репертуарыттан ыллаабытын бары сэргии, астына, хайҕыы иһиттибит. Көрбөккө олорон иһиттэххэ, бу «Арчы дьиэтигэр Никииппэр Сэмэнэп илэ бэйэтинэн кэлэн, ыллыы турар дуу» диэх курдук санаан ыллыбыт. Анатолий ол курдук Никииппэргэ олус майгынныыр куоластаах эбит. Ити ырыаларга бары үҥкүүлээн дайдыбыт.
Чурапчы орто, алын сүһүөх, интэринээт оскуолаларын бибилэтиэкэрдэрэ Наталья Егоровнаны кытта ханна көрсөн билсибиттэрин, онтон ыла кинилэр икки ардыларыгар доҕордуу сыһыан үөскээбитин, биир-биир сиһилии кэпсээн, үөрэ-көтө сырдаттылар. Чурапчы орто оскуолатын бэтэрээн бибилэтиэкэрэ Анастасия Егоровна Аргунова, бу кыргыттары "оҕолорум" диэн ааттаан, астынан туран урукку кэмнэртэн быha тардан кэпсээтэ.
Наталья Егоровна Анастасия Егоровнаны уһуйааччытын курдук саныырын астына сырдатта. Гимназия кыһатыгар үлэлээбит сылларын РСФСР Үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үтүөлээх учуутала, учууталлар учууталлара, быйылгы Учуутал сылыгар ыытыллыбыт "Педагог уонна уһуйааччы" күрэхтэһии муҥутуур кыайыылааҕа Фекла Николаевна Болдовская сырдатта.
Наталья Егоровна ол кэмнэргэ үлэлииригэр, кинини бу суруйар-бичийэр эйгэҕэ Фекла Николаевна көҕүлээбитин, бастакы хардыыларын оҥороругар төһүү күүс буолбутун ордук чорботон, күлэн-үөрэн махтанан, астына кэпсээтэ. Фекла Николаевна Наталья Егоровна гимназияҕа үлэлиир сылларыгар саҥа технологияларынан ким хайа иннинэ ылсан үлэлээбитин, улууска бастакынан 20 компьютердаах медиатеканы тэрийбитин, үлэтин уопутун Амма, Таатта, Мэҥэ, Бүлүү, Ньурба улуустарыгар тарҕаппытын, Москубаҕа аан бастаан ыытыллыбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы "Библиобраз" күрэскэ медиа идэлээх быhыытынан ситиһиилээхтик кыттыбытын, үлэтин уопутун аан дойду таһымыгар таһааран тарҕаппытын олус астынан, киэн туттан туран кэпсээтэ, билиhиннэрдэ.
Чурапчы айар куттаахтарын иилээн-саҕалаан илдьэ сылдьар салайааччы Римма Корякина-Хотууна, кыыстарын үлэтин-хамнаһын, түмсүү үлэтин, тугунан тыынан олорорун сиһилии билиһиннэрдэ, сырдатта. Эҕэрдэ сурук, өйдөбүнньүк бэлэх туттарда. Ол кэннэ Наталья айбыт хоһооннорун уонна бэйэлэрэ айбыт хоһооннорун ааҕан иһитиннэрдилэр, дьон-сэргэ болҕомтотун тартылар.
Бииргэ алтыспыт дьүөгэлэрэ, аймах-билэ дьонноро истиҥник ахтан, астына-дуоһуйа сырдаттылар. Нэһилиэк дьаһалтатыттан нэhилиэнньэни кытта үлэни сүрүннүүр исписэлиис Мария Матвеева, Наталья Егоровна бу Арчы дьиэтигэр мэтэдьиистии сылдьыбытын, Надежда Заболоцкая салайыытынан олус таhаарыылаахтык үлэлээбитин, манна үлэлии сылдьан "Айыы сыдьаайынан арчыланан" диэн грант суруйбутун туһунан бэрт истиҥник сырдатта. Наталья Егоровнаҕа улуус сайдыытыгар киллэрсибит кылаатын иһин нэһилиэк баһылыга Владимир Сивцев аатыттан Мария Петровна эҕэрдэ суругу, өйдөбүнньүк бэлэҕи, корзиналаах сибэкки дьөрбөтүн туттарда.
Бэрт истиҥ хоһоон хонуулаах, истиҥ-иһирэх кэпсэтиилээх, уруккуну-хойуккуну олус истиҥник ахта-санаан ааһан, астына-дуоһуйа кэпсэтэн, дьоро күммүтүн бары олус үөрэ-көтө түмүктээн, күүс-сэниэ бөҕө эбинэн, сырдыкка, кэрэҕэ, үрдүккэ талаһан, астынан тарҕастыбыт.
Наталья Егоровнаҕа инникитин айар кутун умсугутар хонуута өссө киэҥник арыллан, айа-тута, дьоҥҥо-сэргэҕэ саҥаттан саҥа сүүрээннэри киллэрэ турарыгар баҕарабыт, алгыыбыт.
Клара Кузьмина-Уус Кыыha. Чурапчы
